Οι ετεροαπασχολούμενοι και η κατοχύρωση του μουσικού επαγγέλματος

[stavros_d80]

Οι ετεροαπασχολούμενοι και η κατοχύρωση του μουσικού επαγγέλματος

 

Παράλληλα με τα επίκαιρα προβλήματα των μουσικών τρέχουν και πάγια αιτήματα του κλάδου: συλλογική σύμβαση, ασφάλιση, το ύψος των αμοιβών (μεροκάματα, ηχογραφήσεις, μαγνητοσκοπήσεις, συγγενικά δικαιώματα), εργασιακές συνθήκες κλπ. Ανάμεσα στα προβλήματα αυτά, η αυξημένη ανεργία (λόγω των περιοριστικών μέτρων) αναδεικνύει και το πρόβλημα της κατοχύρωσης του μουσικού επαγγέλματος, όπως φαίνεται να οξύνεται από την απασχόληση στο χώρο πολλών μουσικών που ασκούν άλλο κύριο επάγγελμα (ετεροαπασχολούμενων). Παρόλον τον έντονο προβληματισμό των επαγγελματιών που το κύριο εισόδημά τους προέρχεται από την μουσική, οι ίδιοι δεν το έχουν διερευνήσει αρκετά ώστε να προτείνουν ψύχραιμες και ρεαλιστικές λύσεις. Έτσι, ο σχολιασμός σχετικών αναρτήσεων στην ομάδα (https://www.facebook.com/groups/mousikoisekrisi/permalink/879566529467104/) και (https://www.facebook.com/groups/mousikoisekrisi/permalink/880202449403512/) δείχνει πως οι δύο πλευρές παραμένουν αμοιβαία καχύποπτες και συχνά εμπαθείς.

 

Πριν λύσουμε το ζωνάρι μας κι επειδή σε συζητήσεις των Μουσικών σε Κρίση με τον ΠΜΣ το θέμα μάς έχει απασχολήσει επανειλημμένα, μπορούμε να ορίσουμε ένα πλαίσιο συζήτησης με κάποια δεδομένα.

 

Το μουσικό επάγγελμα δεν ανήκει στα ρυθμιζόμενα (δηλαδή «κλειστά»), κι αυτό με βάση οδηγίες της ΕΕ (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L0958&from=EN) όπως ενσωματώθηκαν στην Ελληνική νομοθεσία (https://www.taxheaven.gr/law/3919/2011). Η κατεύθυνση αυτή εκφράζει την πολιτική της ΕΕ για τον ανταγωνισμό και τις ίσες ευκαιρίες πανευρωπαϊκά αλλά και την νεοφιλελεύθερη άποψη για την οικονομία - που δεν είναι του παρόντος να σχολιάσουμε.

 

Για τα ρυθμιζόμενα επαγγέλματα όπως οι γιατροί, οι δικηγόροι, οι αρχιτέκτονες, οι ηλεκτρολόγοι εγκαταστάσεων, οι αυτοκινητιστές κά, απαιτείται άδεια ασκήσεως ή κάποιας μορφής πιστοποίηση για λόγους δημόσιου συμφέροντος. Αυτά δεν ζητούνται από τους διαφημιστές, τους σκηνοθέτες, τους μουσικούς, πρόσφατα τους συμβολαιογράφους, τους ηθοποιούς κοκ, αφού οι λόγοι αυτοί δεν συντρέχουν. Αν για την πρόσληψη σε μια συμφωνική ορχήστρα ή κρατικό Ωδείο, είναι απαραίτητα κάποια τυπικά προσόντα (πτυχία και διπλώματα), είναι γιατί πρέπει να εξασφαλίζεται η επάρκεια των υποψηφίων για την κάλυψη της θέσης - ένα δημόσιο συμφέρον. Η υπόλοιπη αγορά μουσικής εργασίας είναι ανοιχτή για όποιον θέλει να σταδιοδρομήσει σ’ αυτήν και μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της. Μάλιστα το Δημόσιο επιτρέπει ρητά στους υπαλλήλους του να συμμετέχουν σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες και να αμείβονται γι’ αυτές (https://www.taxheaven.gr/law/3528/2007)

 

Ας υποθέσουμε όμως πως το μουσικό επάγγελμα κατοχυρώνεται (δηλ κλείνει) και η άσκησή του ρυθμίζεται από έναν κατά νόμο αρμόδιο Σύλλογο - έστω ότι αυτός είναι ο ΠΜΣ. Η σωματειακή ταυτότητα είναι προαπαιτούμενο για να εργαστεί κάποιος σαν μουσικός. Ποιες θα είναι οι προϋποθέσεις για να την αποκτήσει κάποιος;

 

Τα τυπικά προσόντα; Με εξαίρεση τους κλασικούς, η συντριπτική πλειοψηφία των μουσικών είναι εμπειρικοί και αυτοδίδακτοι. Σήμερα, με την βοήθεια των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου, ο αυτοδίδακτος έχει πρόσβαση σε άφθονη πληροφορία, δεν είναι αυτό που παλιότερα ονομαζόταν «πρακτικός». Έστω πως η δεξιοτεχνία ή η θεωρητική κατάρτιση, ως ουσιαστικά προσόντα που αποκτήθηκαν μ’ αυτούς τους τρόπους, μπορούν να αξιολογηθούν με μια συνέντευξη από επιτροπή. Αλλά σε ποιο επίπεδο και σε ποιο μουσικό είδος πρέπει να ελέγχονται για να είναι ασφαλή κριτήρια αποδοχής σε επαγγελματικό σωματείο - και μάλιστα προαπαιτούμενα για άδεια άσκησης επαγγέλματος;

 

Ένας παραδοσιακός ή λαϊκός μουσικός δεν χρειάζεται μουσική γραφή και ανάγνωση, ένας ποπ, ροκ ή τζαζ μουσικός δεν χρειάζεται τους λαϊκούς δρόμους. Η μεγάλη κοινότητα των δημιουργών χιπ-χοπ (beatmakers, παραγωγοί και ράπερς) που κυριαρχούν στην διαδικτυακή δημόσια εκτέλεση, δεν θεωρούνται (και κυρίως δεν αισθάνονται οι ίδιοι) μουσικοί με την ακαδημαϊκή έννοια. Και φυσικά οι μουσικοί του δρόμου, του πανηγυριού, της ταβέρνας, της λαϊκής μουσικής σκηνής δεν είναι παιδιά ενός κατώτερου θεού. Επιπλέον, συχνά οι ίδιοι μουσικοί εργάζονται σε περισσότερους χώρους: ένας πνευστός μπορεί να παίζει εμβατήρια με δημοτικές φιλαρμονικές, λαϊκοπόπ σε μεγάλες πίστες, τζαζ σε μουσικές σκηνές, ενώ διδάσκει και σε ωδεία.

 

Ένα ομοιοεπαγγελματικό σωματείο δεν μπορεί να επιλέγει τα μέλη του με βάση τις καλλιτεχνικές τους επιδόσεις, προτιμήσεις ή επιλογές, λύνοντας ένα εργασιακό πρόβλημα με καλλιτεχνικούς όρους. Θα αφήσει εκτός επαγγέλματος μουσικούς από τους πιο δραστήριους τομείς της αγοράς, εμποδίζοντας έμμεσα και την κοινωνική λειτουργικότητα της μουσικής και κάθε λογής νεωτερισμό που δεν αναγνωρίζεται ως «έγκυρο» μουσικό είδος.

 

Αν η αποκλειστική ενασχόληση θεωρηθεί ασφαλές κριτήριο, ο μουσικός με την εγγραφή του στο Σωματείο δεσμεύεται πως δεν θα ασκεί άλλο επάγγελμα πλην της μουσικής. Θα αποκλειστούν καλλιτέχνες που έχουν ή αναγκάζονται να έχουν άλλο κύριο επάγγελμα. Εδώ υπάρχει μια ιστορικότητα: ο Γιώργος Σεφέρης ήταν διπλωμάτης, ο Κωσταντίνος Καβάφης δημόσιος υπάλληλος. Ο Θανάσης Παπακωσταντίνου μηχανικός, ο Αργύρης Μπακιρτζής αρχαιολόγος, ο Θωμάς Κοροβίνης φιλόλογος, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης αρχιτέκτονας. Αυτός είναι ο κανόνας στα καλλιτεχνικά επαγγέλματα - συζητείστε το με φίλους ηθοποιούς, χορευτές, τραγουδιστές, εικαστικούς ή στιχουργούς. Με τις σημερινές συνθήκες, περισσότερα από τα μισά εγγεγραμμένα μέλη του ΠΜΣ έχουν πρωϊνή ή άλλη δουλειά, είναι δηλ ετεροεπασχολούμενοι. Αν το σωματείο τους αποκλείσει από το επάγγελμα, διχάζει την μουσική κοινότητα και πάει περίπατο η ενότητα, οι διεκδικήσεις, η συλλογικότητα και όλοι καταλαβαίνουμε ποιος επωφελείται τελικά.

 

Ίσως θα μπορούσε η εγγραφή στο Μητρώο Καλλιτεχνών να είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την άσκηση του επαγγέλματος. Έχουν γραφτεί όλοι και τα στοιχεία μπορούν να διασταυρωθούν με τον ΕΦΚΑ και την εφορία, έχει γίνει δηλ μια πρώτη χαρτογράφηση του χώρου. Το θέμα όμως είναι, πόση εμπιστοσύνη εμπνέει ένας κατάλογος που οργανώθηκε ερήμην των καλλιτεχνών και των σωματείων τους και με φανερή προχειρότητα.

 

Καταρχάς, δεν λαμβάνεται υπόψιν η πολυπλοκότητα στις εργασιακές σχέσεις ούτε η αλληλοκάλυψη των ειδικοτήτων, ένα χαρακτηριστικό του μουσικού χώρου και γενικά των δημιουργικών βιομηχανιών. Γίνονται άκυρες διαφοροποιήσεις: διαχωρίζεται ο μουσικός ορχήστρας από τον μουσικό νυχτερινών κέντρων και τον μουσικό του δρόμου ή οι λυρικοί τραγουδιστές με κριτήριο την τοποθέτηση της φωνής τους. Έχουν αποκλειστεί εκ προοιμίου οι ετεροαπασχολούμενοι καλλιτέχνες (η πέτρα του σκανδάλου δηλαδή) παρόλο που βρίσκονται νόμιμα στην αγορά εργασίας και υπάρχει σχετική συζήτηση σε εξέλιξη.

 

Αλλά το πιο βασικό είναι ότι δεν ορίζεται επακριβώς ο σκοπός του Μητρώου. Αναφέρεται αόριστα πως η δήλωση θα αρχειοθετηθεί ώστε χρησιμοποιηθεί για το «δημόσιο συμφέρον». Αν αυτό υπαγορεύει την εργαλειοποίηση του Μητρώου, κανείς δεν εγγυάται πως το συμφέρον αυτό θα είναι τελικά και των καλλιτεχνών. Μην ξεχνάμε πως ακριβώς η έννοια του δημόσιου συμφέροντος καθορίζει την ένταξη των επαγγελμάτων στα ρυθμιζόμενα ή στα ανοιχτά. Θα διαχωριστούν τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα με ποιοτικά κριτήρια; Με φορολογικά; Με εργασιακά; Μήπως κατακερματιστεί ο χώρος στην λογική του διαίρει και βασίλευε; Με το Μητρώο ως έχει, ο καλλιτέχνης δεν ξέρει που και γιατί γράφεται ενώ η δομή και η ακρίβειά του ελέγχονται. Αν (κι αυτό είναι ένα μεγάλο αν) αναμορφωθεί με την συνδρομή των καλλιτεχνικών σωματείων και ομοσπονδιών ίσως μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατοχύρωση του επαγγέλματος.

 

Πόσο όμως τελικά η απασχόληση ερασιτεχνών μουσικών σε επαγγελματικούς χώρους πλήττει θεσμικά το επάγγελμα - σε βαθμό που να ζητείται η κατοχύρωσή του; Πρέπει να σκεφτούμε αν το πρόβλημα είναι όντως οι χαμηλόμισθοι ετεροαπασχολούμενοι ή τελικά οι χώροι που τους απασχολούν. Οι χώροι αυτοί δεν έχουν δυνατότητα να προσφέρουν τις αμοιβές, την ασφάλιση ή τις εργασιακές συνθήκες που θεωρητικά στερούν οι ερασιτέχνες από τους επαγγελματίες. Αν ένας επαγγελματίας θέλει να δουλέψει στα μαγαζιά, στις συναυλίες ή στις ηχογραφήσεις αυτές με την ίδια (χαμηλή) αμοιβή, χωρίς ασφάλιση και σε ερασιτεχνικές συνθήκες, δεν τον εμποδίζει κανείς. Αν ελπίζει στην διαπραγμάτευση μεγαλύτερης αμοιβής και ασφάλισης, πρέπει να υπολογίσει πως η μουσική στους συγκεκριμένους χώρους θεωρείται έξτρα παροχή, ένα κομφόρ. Με τον ερασιτέχνη εκτός αγοράς εργασίας, οι επιχειρήσεις αυτές θα προτιμήσουν την ηχογραφημένη ή την καθόλου μουσική αντί της ζωντανής. Έτσι, δεν θα δουλέψει κανείς, επαγγελματίας ή ερασιτέχνης, με όποιες συνέπειες έχει αυτό στην πολιτιστική ζωή του τόπου.

 

Ο ερασιτέχνης μουσικός δεν στερεί την θέση εργασίας από έναν επαγγελματία, αλλά στην ουσία δημιουργεί ο ίδιος μία, σε ένα περιθώριο (με την πρακτική έννοια) του επαγγέλματος. Ίσως μάλιστα το «περιθώριο» αυτό να αποτελεί και την ύστατη, μοναδική λύση για χώρους που η κρατική και ιδιωτική επιχειρηματικότητα έχουν ξεχάσει. Στο σύνολο της ελληνικής επαρχίας, η ερασιτεχνική πρωτοβουλία είναι η μόνη πολιτιστική διέξοδος, λόγω της άνισης γεωγραφικής κατανομής μουσικών δομών και υπηρεσιών, της ανυπαρξίας πολιτικών ανάπτυξης κοινού και της αποτυχίας των εκπαιδευτικών θεσμών να προάγουν την μουσική παιδεία.

 

Είναι διαφορετικό (και πιο συχνό) το φαινόμενο μουσικών, ετεροαπασχολούμενων ή όχι, που διαγκωνίζονται για μια θέση με αθέμιτο τρόπο, δουλεύοντας ανασφάλιστοι και ρίχνοντας τις αμοιβές τους σε βάρος των ίδιων και του συνόλου. Υπάρχουν επαγγελματίες μουσικοί που δουλεύουν μέχρι και αμισθί σε θέσεις για τις οποίες άλλοι πληρώνονται. Ενώ δηλ υπάρχει το οικονομικό περιθώριο, ο κακώς εννοούμενος ανταγωνισμός το περιορίζει - έως και το εκμηδενίζει - σε επιχειρήσεις που μπορούν και αμείβουν όλους τους καλλιτέχνες όπως πρέπει (μεγάλες πίστες, ραδιοτηλεόραση, διαφήμιση, θέατρο κλπ).

 

Πιστεύουμε πως ο μουσικός που εργάζεται νόμιμα, ερασιτέχνης, ετεροαπασχολούμενος, πολλαπλής απασχόλησης ή επαγγελματίας πρέπει να έχει την στήριξη σωματείου και συναδέλφων με την προϋπόθεση πως ο ίδιος την εκτιμά, σεβόμενος τον επαγγελματικό κλάδο που του την προσφέρει. Πρέπει να απαιτεί τα κεκτημένα, αμοιβές, ασφάλιση, συνθήκες... Η επαγγελματική κατοχύρωση που αναζητούμε, δυστυχώς επαφίεται σ’ εμάς τους ίδιους. Και λέμε δυστυχώς, γιατί σ’ ένα χώρο που το τυπικό προσόν δεν λέει και πολλά πράγματα (κι αυτό γιατί η μουσική εκπαίδευση είναι αυτό που είναι), δεν προσέρχονται όλοι με σεβασμό σ’ ένα καλλιτεχνικό ιδεώδες ή επαγγελματική δεοντολογία. Χρειάζεται επίγνωση, αυτοπειθαρχία και συλλογική συνείδηση. Η επιτυχία δεν είναι μια τρύπα που για να μπεις πρέπει να βγάλεις τον άλλο από μέσα. Αν απομονώσουμε τις αθεράπευτες περιπτώσεις, θα εκλείψουν και οι καιροσκόποι και οι συνθήκες που τους ευνοούν. Οι ερασιτέχνες και η ετεροαπασχόληση δεν είναι το πρόβλημα, οι κακοί επαγγελματίες είναι.

[Alter]

Ιστορικά πάντως τα μοντέρνα musicians unions σε διάφορες χώρες δεν ασχολήθηκαν με το ποιος έχει δικαίωμα η προσόντα να δουλεύει (αυτό το κανονίζει η αγορά μια χαρά), αλλά με τις συνθήκες εργασίας και τα δικαιώματα των μουσικών.

 

Αυτό που προσπαθούσαν να επιβάλουν είναι το να πρέπει οι εργαζόμενοι μουσικοί να ανήκουν σε σωματείο (οποιος ήθελε να ακολουθήσει το επάγγελμα full η part time μπορούσε να γραφτεί), ώστε όταν δουλεύουν να πληρούνται κάποιες συνθήκες..

 

Όπως και σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά, όσο πιο ανοργάνωτοι είναι οι εργαζόμενοι, τόσο πιο εύκολο είναι να τύχουν εκμετάλλευσης από τους εργοδότες.. Η πραγματικότητα του επαγγέλματος στην Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει -ούτε είχε ποτέ- καμμία απολύτως σχέση με οτιδήποτε ευρωπαϊκό η γενικώς "first world"..

Επεξεργασμένο 7 Φεβρουαρίου 2021 από Alter

[blue]

ποιός έχει συντάξει το αρχικό κείμενο? Είναι κάποια ανακοίνωση του σωματείου ή η άποψη κάποιων μελών? 

 

με βρίσκει σύμφωνο σε μεγάλο βαθμό και χαίρομαι που έστω και σε αυτή τη συνθήκη γίνεται αυτή η κουβέντα. Εύχομαι μέσω αυτής να εξελιχθεί το τοπίο και να βελτιωθούν τα πράγματα για όλους.

[Yannis Methenitis]

Μπράβο που θέτεις το θέμα. Πολύ εμπεριστατωμένη τοποθέτηση με εύστοχα σημεία αλλά και κάποια έγχρωμα.

Επίσης πάει να λύσει και θέματα που ήδη αντιμετωπίζονται αλλού με μεγαλύτερη επιτυχία και μπορουν να χρησιμεύσουν σαν σημείο αναφοράς.

 

Είναι καθεστώς στη χώρα μας (σε όλους τους κλάδους) όσοι επαγγελματίες αισθάνονται ανασφαλείς να προσπαθούν να στεγανοποιούν το επάγγελμα με αθέμητες προστατευτικές, συντεχνιακές μεθόδους και συμφωνώ μαζί σου στο

Παράθεση

Οι ερασιτέχνες και η ετεροαπασχόληση δεν είναι το πρόβλημα, οι κακοί επαγγελματίες είναι.

και πρέπει να ξεκαθαρίσει με αφορμή την πανδημία το τοπίο της μουσικής απασχόλησης μιας και αλλάζουν πολλά δεδομένα. Υπάρχει ζύμωση πάντως και αυτό είναι καλό. 

 

 

Υ.Γ.

Παράθεση

Πιστεύουμε πως ο μουσικός που εργάζεται νόμιμα, ερασιτέχνης, ετεροαπασχολούμενος, πολλαπλής απασχόλησης ή επαγγελματίας πρέπει να έχει την στήριξη σωματείου και συναδέλφων με την προϋπόθεση πως ο ίδιος την εκτιμά, σεβόμενος τον επαγγελματικό κλάδο που του την προσφέρει. 

Ο πληθυντικός είναι ευγενείας ή εκπροσωπεί κάποια οργάνωση ή παρέα με υπογραφή; Δεν θελω να πω πως δεν το έγραψες εσυ το κείμενο φυσικά.

[stavros_d80]

Δεν είναι δικό μου το κείμενο παίδες, στο νετ το βρηκα και το ανέβασα

 

[Yannis Methenitis]

Το σωστό είναι να τους αναφέρεις. 

Ενημερώθηκα πως είναι απο το "Μουσικοί σε κρίση" στο fb.

Συντονιστές Ντίνος Γεωργούντζος, Βασίλης Γκίνος, Γιώργος Ζαχαρίου.