Περι συγχορδιών και αρμονίας

[Άγιος]

Ειναι καθιερωμενοι καπου 80 τυποι συγχορδιων….  υπαρχει καποιος μπουσουλας που λεει ποιες να ειναι οι βαθμιδες αυτων των συγχορδιων και ποιες βαθμιδες δεν αποτελουν συγχορδια? ή  εχουν δημιουργηθει με το αφτι, και κανεις δεν ξερει γιατι καποιοι ηχοι ακουγονται καλα μαζι ενω καποιοι αλλοι όχι…............

[Sami Amiris]

Αν έχω καταλάβει τι ρωτάς:

 

1) Υπάρχουν πολύ περισσότεροι από 80 τύποι συγχορδιών.Για την ακρίβεια:

 

- Σε κάθε αρχική νότα αντιστοιχούν 2048 υποσύνολα της χρωματικής κλίμακας. Το κάθε υποσύνολο, αν έχει n νότες, όπου 1<= n <= 11, μπορεί να σου δώσει n! (παραγοντικό = 1 x 2 x 3 x ... x (n-1) ) συγχορδίες, απλώς με αναδιατάξεις των φθόγγων του στο χώρο, και όλα αυτά με την ίδια αρχική νότα. Π.χ. οι τρίφωνες συγχορδίες έχουν 6 αναδιατάξεις = 3 αναστροφές ανοικτής θέσης + 3 αναστροφές κλειστής, οι 4-φωνες 24 = (1 κλειστή + 5 ανοικτές θέσεις) x (4 αναστροφές η κάθε θέση), οι 5-φωνες 120 = (1 κλειστή + 23 ανοικτές θέσεις) x (5 αναστροφές έκαστη) κτλ. Καταλαβαίνεις ότι συνολικά μιλάμε για πάρα, πάρα, πάρα πολλές συγχορδίες.

 

Θα μου πείς βέβαια ότι όλες οι αναστροφές ή θέσεις της Μείζονας τρίφωνης αντιστοιχούν στον ίδιο τύπο συγχορδίας. Αυτό όμως είναι καθαρή τύχη, διότι σε άλλες, πιο περίπλοκες συγχορδίες, η αναδιάταξη των φθόγγων παράγει τόσο διαφορετικό αποτέλεσμα, ώστε ξεφεύγεις πλέον από την αρχική οικογένεια - ή τύπο, αν θες - και πάς αλλού.

 

Εν ολίγοις, υπάρχουν πολλοί, πολλοί περισσότεροι τύποι συγχορδιών από 80.

 

Και αυτό μόνο από ΥΠΟΣΥΝΟΛΑ της χρωματικής. Δεν βάζω μέσα τις δυνατότητες να πάρεις συγχορδίες από 12-φθογγικές σειρές, που για σταθερή νότα στο μπάσσο είναι 11! = 39.916.800 διαφορετικές συγχορδίες ανά μπάσσο. Ούτε βέβαια εξετάζω τη δυνατότητα να στοιχίσεις συγχορδίες τη μία πάνω στην άλλη και να πάρεις συγχορδιακά σύμπλοκα από πολύ περισσότερες από 12 νότες, που όμως ακούγονται εντελώς μοναδικές και καμμία σχέση με τη «χρωματική κλίμακα» - στην πραγματικότητα, το χρωματικό cluster, συσσωμάτωμα νοτών, που περιμένει κανείς να ακούσει.

 

Τώρα, για τη jazz, κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί κάποιοι συγκεκριμένοι τύποι συγχορδιών πολύ περισσότερο από άλλους, αλλά άνθρωποι σαν τους Richie Beirach, Clare Fischer, Keith Jarrett, Chick Corea κτλ έχουν προσφέρει όλο και περισσότερους αρμονικούς συνδυασμούς σαν αυτούς που σου προανέφερα στη μουσική τους, οπότε μπορείς να θεωρήσεις ότι η jazz αρμονία επεκτείνεται προς την πλευρά της σύγχρονης κλασσικής. Σε κάθε περίπτωση όμως, στην παραδοσιακή jazz, οι συγχορδιακοί τύποι είναι πολύ πιο περιορισμένοι, και ως εκ τούτου κάποιες συγχορδίες θεωρούνται «Jazz Chords» λόγω συχνότητας χρήσης.

 

Τέλος, οι βαθμίδες έχουν να κάνουν καθαρά με το υποιδίωμα της jazz. Τα standards - και το εννοώ με τη στενή έννοια του vocal standards, όχι των κομματιών του Wayne Shorter - στην πλειονότητά τους ακολουθούν το παράδειγμα της λειτουργικής αρμονίας, με τα V-I, II-V-I-VI, τις μετατροπίες ή τονικοποιήσεις τους, κτλ. Όσο πιο κοντά στο σήμερα έρχεται κανείς, και αυτό είναι η συνεισφορά της modal κατεύθυνσης, τόσο η αρμονία μπορεί είτε να γίνεται μη-λειτουργική, και πλέον πάει κανείς με το τι ταιριάζει μετά από τι, είτε γυρνάει στην κλασσική αρμονία, λειτουργική πάλι αλλά πιο τριαδική από την παραδοσιακή jazz αρμονία που στηρίζεται πιο πολύ στο bluesy χρώμα των τονικοποιημένων dominant chords και λοιπών συγχορδιών με 7η. Στην πρώτη περίπτωση, της μη-λειτουργικής αρμονίας, οι συγχορδίες γίνονται πιο περίπλοκες, και οι συνδέσεις τους γίνονται με αισθητικά κριτήρια του  δημιουργού, τα οποία γίνονται μετά αισθητικά κριτήρια της όλης μουσικής κατεύθυνσης και ακολουθούνται από τους επόμενους - βλέπε Hancock, Shorter, Corea, κτλ. Στην άλλη περίπτωση, έχουμε κομμάτια που «κλασσικίζουν» ή φέρνουν πιο κοντά στο rock ή σε ανάλογα πράγματα. Και βέβαια, υπάρχει και η περίπτωση αυτών που έχουν δανειστεί το υλικό τους από τη σύγχρονη κλασσική μουσική, με τις ατονικές αρμονίες, τη new complexity κτλ κτλ.

 

Σε κάθε περίπτωση, στη jazz του σήμερα, υπάρχει μία γκρίζα περιοχή ανάμεσα στη αρχετυπικά κλασσική αρμονία, την λειτουργική jazz αρμονία, τη μη-λειτουργική jazz αρμονία, και την ολότελα ατονική αρμονία των σύγχρονων κλασσικών, μέσα στην οποία κινούνται τα περισσότερα κομμάτια του σήμερα. Οπότε, αν θες να κατανοήσεις το τι γίνεται σήμερα, θα πρέπει στο βάθος να καταλάβεις όλες αυτές τις 4 περιοχές, ώστε να καταλαβαίνεις τι γίνεται που.

[Sami Amiris]

...

 

Σε κάθε αρχική νότα αντιστοιχούν 2048 υποσύνολα της χρωματικής κλίμακας. Το κάθε υποσύνολο, αν έχει n νότες, όπου 1<= n <= 11, μπορεί να σου δώσει n! (παραγοντικό = 1 x 2 x 3 x ... x (n-1) ) συγχορδίες, απλώς με αναδιατάξεις των φθόγγων του στο χώρο, και όλα αυτά με την ίδια αρχική νότα.

 

Γράψε λάθος, άλλαξέ το σε  (παραγοντικό = 1 x 2 x 3 x ... x (n-1) x n )

[odis13]

Σε κάθε περίπτωση, στη jazz του σήμερα, υπάρχει μία γκρίζα περιοχή ανάμεσα στη αρχετυπικά κλασσική αρμονία, την λειτουργική jazz αρμονία, τη μη-λειτουργική jazz αρμονία, και την ολότελα ατονική αρμονία των σύγχρονων κλασσικών, μέσα στην οποία κινούνται τα περισσότερα κομμάτια του σήμερα. Οπότε, αν θες να κατανοήσεις το τι γίνεται σήμερα, θα πρέπει στο βάθος να καταλάβεις όλες αυτές τις 4 περιοχές, ώστε να καταλαβαίνεις τι γίνεται που.

 

Αν μου επιτρεπεται ενα ελαφρυ highjack, μηπως εχεις υποψην σου καποιο σημειο εκκινησης για καποιον που ενδιαφερεται για την 4η κατηγορια που ανεφερες? Καποιο βιβλιο που να εξηγει 5-6 πραγματα? Εχω γνωσεις κλασσικης και jazz αρμονιας και θα ηθελα να εμπλουτισω και λιγο τις γνωσεις μου πανω σε contemporary αλλα με ενα γρηγορο ψαξιμο που εκανα δε εβγαλα καποια ακρη...

[Sami Amiris]

Βεβαιότατα.

 

Ξεκίνα καταρχήν μία πολύ καλή επανάληψη της κλασσικής σου αρμονίας, από κάπως ετερόκλητα βιβλία όπως τα 2 του Schoenberg, Kostka&Payne 4th ed με τα CD, το εξαιρετικό βιβλίο του Dieter De La Motte, κτλ.

 

2η δόση: 20th Century harmony του Persichetti, παράλληλα το Contemporary Harmony της Ludmilla Ulehla. Για την jazz πλευρά: Τα δύο βιβλία Modal Harmony and Composition του Ron Miller, το Beyond Functional Harmony του Wayne J. Naus.

 

3η δόση: διαβάζεις το πρώτο μισό του Structure of Atonal Music του Allen Forte, που είναι μια καλή εισαγωγή στα pitch classes. Συνεχίζεις με βιβλία όπως τα serious Composition του Charles Wuorinen, Twelve Tone Tonality και Serial Composition and Atonality του George Perle, κάποια βιβλία του John Rahn, το υπέροχο βιλβίο Serial Composition του Brindle, κτλ κτλ κτλ. Όπως επίσης, από άλλη τελείως πλευρά, τα διάφορα γραπτά του Ξενάκη, όπως το Formalized music, ή τις διάφορες συνεντεύξεις του που μιλά για το πώς σκέφεται το μουσικό υλικό. Και επίσης, σε κάπως διαφορετικό στυλ, το βιβλίο "The technique of my musical Language" του Olivier Messiaen, ενός από τα ιερά τέρατα της σύγχρονης σύνθεσης. Δεν είναι βιβλίο περί ατονικότητας όπως τα προαναφερθέντα, αλλά σημαντικό ούτως ή άλλως.

 

Και δες και το βιβλίο συγχορδιών του Elliot Carter.

 

Πριν τα ξεκινήσεις, να είσαι σίγουρος ότι κατέχεις καλά την παραδοσιακή αρμονία, ειδικά για να παρακολουθήσεις τα βιβλία της 2ης δόσης, ειδικά της Ulehla, που σε βοηθά πολύ να καταλάβεις το που κινούνται οι συνθέτες της μισο-τονικής μισό-ατονικής μουσικής, στη γκρίζα ζώνη που κινούνται οι περισσότεροι δηλαδή...

[odis13]

Thanks! Θα προσπαθησω να βρω μερικα απο αυτα τα βιβλια και να τα διαβασω. Το ξεσκονισμα των υπαρχοντων γνωσεων ειναι ηδη εδω και καιρο στο προγραμμα. :)

[Sami Amiris]

:)

[Άγιος]

Ευχαριστω για την απαντηση Sami Amiris

 

Σε λιστες με τυπους σε βιβλια και προγραμματα, ακομα και για πιανο που εχει τις περισσοτερες…. δεν υπαρχουν πανω απο καμια 80αρια τυποι,  και ειναι πανω κατω οι ιδιοι,  γιαυτο ειπα ‘’καθιερωμενοι’’, και οχι ‘’ολοι οι δυνατοι συνδυασμοι βαθμιδων’’ δεν γυρευω παραπανω συγχορδιες απλα αναρτιεμαι γιατι ειναι αυτές…

 

Aρχικα μιλας για ολους τους δυνατους συνδυασμους βαθμιδων της χρωματικης κλιμακας, και με εκταση πανω απο 2 οκταβες,  (ας μιλαμε για 2 οκταβες ευρος…) καταλαβαινω οτι ειναι παρα παρα πολλοι συνδυασμοι αλλα πολυ λιγοτεροι μπορουν να ακουστουν και ακομα ποιο λιγοι να παιχτουν …… ομως και παλι ειναι πολυ περισσοτεροι απο 80 πραγματι…. με αυτο το σκεπτικο ρωτησα… και με αλλα λογια: εχουν καποιο χαρακτηριστικο αυτοι οι τυποι και καθιερωθηκαν εναντι των παρα πολλων  συνδυασμων που υπαρχουν?

 

περαν της jazz,  καταλαβαινω οτι μαλλον με ‘’αισθητικα’’ κριτηρια εχουν καθιερωθει αυτοι οι τυποι ενω καποιοι αλλοι με ποιο ‘’ασυνηθιστο’’ ηχο δεν ειναι καν σε λιστες, βιβλιων, κτλ     

 

 

Ούτε βέβαια εξετάζω τη δυνατότητα να στοιχίσεις συγχορδίες τη μία πάνω στην άλλη και να πάρεις συγχορδιακά σύμπλοκα από πολύ περισσότερες από 12 νότες, που όμως ακούγονται εντελώς μοναδικές και καμμία σχέση με τη «χρωματική κλίμακα» - στην πραγματικότητα, το χρωματικό cluster, συσσωμάτωμα νοτών, που περιμένει κανείς να ακούσει.

 

πολυ ενδιαφερον!!

 

ευχαριστω και παλι

[Sami Amiris]

Κοίτα, εξαρτάται τα βιβλία και εξαρτάται το αντικείμενο. Αν πάρεις ένα βιβλίο τυπικής jazz αρμονίας, έχει αρκετά λιγότερους από 80 τύπους - κατά βάση 5 τύπους με υποπεριπτώσεις, και μερικές προσθήκες στο τέλος. Είναι δεν είναι 20 όλοι μαζί. Αν πάρεις όμως βιβλίο σαν το Creative Keyboard Harmony του εξαιρετικού Bill Dobbins, έχει πολύ πράμα! Ή σαν το βιβλίο του David Liebman, A creative Approach to Jazz Melody and Harmony. Άν πάρεις το βιβλίο για voicings του Frank Mantooth, που είναι κατά βάση για arrangers, έχει πολύ περισσότερες. Αν πάρεις το βιβλίο του Nikolas Slominsky, Theasurus of Scales and Patterns, θα βρείς ακόμη περισσότερες. Και αν πάρεις κάτι σαν το βιβλίο του Elliot Carter που έγραψα παραπάνω, θα δεις ένα βιβλίο 300+ σελίδες γεμάτο συγχορδίες.

 

Οι συγχορδίες που γράφονται στα περισσότερα βιβλία της jazz έχουν να κάνουν με την περίοδο "common practice", αντίστοιχα με τα βιβλία τονικής αρμονίας του Ωδείου, που αναφέρονται στην τονική αρμονία της κλασσικής μουσικής, ως "common practice period"< ασχέτως του ότι δεν είναι στην πραγματικότητα αυτό κάτι το υπαρκτό. Άλλη η αρμονία του Bach, άλλη η αρμονία του Liszt ή του Brahms. Απλώς υπάρχει κάποια κοινή βάση. Όμοια, η jazz αρμονία που χρησιμοποιείται στα ragtime ή στη dixieland δεν έχει σχέση με την αρμονία του Wayne Shorter! Παρόλα αυτά, έχει μπει στο ίδιο σακί με την "common practice period" αντιμετώπιση. κάτι που δεν έχει και πολλά να κάνει με την πραγματικότητα. Ειδικά αν ποτέ ασχοληθείς με bebop, και δεις τι απίστευτες βλακείες, εγκληματικά πράγματα, γράφουν τα περισσότερα βιβλία, θα πάθεις πλάκα. Σαν να γράφουν το τι πρέπει να κάνεις για να μην παίξεις ποτέ bop!

 

Εν πάσει περιπτώσει, οι βασικές συγχορδίες της jazz, αυτές που γράφουν τα βιβλία, είναι βασισμένα πάνω στις γνωστές πέντε κατηγορίες συγχορδιών, δηλαδή Major, minor, Dominant, Half diminished και diminished. Η κάθε μία από αυτές έχει υποπεριπτώσεις περισσότερο ή λιγότερο συγγενικές, και ανάλογα με την περίοδο. Π.χ. σε σύγχρονα κομμάτια, ακόμη και σε standards σαν το A Child Is Born, θα δείς Mb6, δηλαδή 1 3 5 b6, κάτι που πολύ δύσκολα θα το δεις σε μουσική πριν το 50, αν βέβαια εξαιρέσεις το Θεό Art Tatum. Αυτό, διότι αυτές είναι επιρροές από τη ρομαντική μουσική, και έπρεπε να συγκεράσουν το bluesy χρώμα που συνήθως θέλει μεγάλη 6η με αυτό το χρώμα που θέλει μικρή. Οπότε, μπορεί σε κάποια βιβλία να δεις την 6 και την b6 σαν δυνατότητες της Ματζόρε, αλλά η ιστορική πραγματικότητα, και άρα και οι ηχογραφήσεις, τα τοποθετούν σε διαφορετικά πλαίσια.

 

Για αυτό η συμβουλή μου είναι η εξής: Μάθε πρώτα καλά τις διάφορες στυλιστικές περιόδους της jazz, ακουστικά εν πρώτοις. Μετά, με τη βοήιθεια transcriptions, συσχέτισε ποιές ακριβώς συγχορδίες αντιστοιχούν σε κάθε περίοδο, θα δεις ότι η είσοδος κάποιας αρμονίας πολλές φορές είχε να κάνει μα καινούρια περίοδο στη jazz. Περίεργο μεν, αλλά σε μεγάλο βαθμό αληθινό. Τέλος, να έχεις στο νου σου ότι ενώ για να πας από τον έναν κλασσικό στον άλλο περνούσαν στην αρχή πολλά χρόνια, απεναντίας, οι περισσότεροι άνθρωποι που έγραψαν την ιστορία της jazz συνυπήρχαν στην ίδια πόλη για πολλά χρόνια και έβλεπαν ο ένας τον άλλον και αλληλοεπιρρεάζονταν, και αυτό βέβαια προωθούσε τη μουσική αυτή με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Για αυτό, αν ακούσεις τον Oscar Peterson μετά από μία ηλικία να φέρνει λίγο προς Bill Evans είναι διότι επιρρεάστηκε από τον Evans, και τούμπαλιν. Παρότι στυλιστικά εκφράζουν τελείως διαφορετικές εποχές της jazz. Άλλωστε υπάρχει δίσκος του Oscar Peterson με τον Hancock, ή και με νεώτερους παίκτες. Για να μη μιλήσω με ποιούς παίζει σήμερα ο Sonny Rollins.

 

Εν ολίγοις: θεώρησε τα βιβλία περί jazz αρμονίας σαν ταξιδιωτικούς οδηγούς. Απλώς τους έχεις μην ξεχάσεις κανένα μνημείο. Πρέπει να καταλάβεις την αρμονία από μέσα, και μόνον έτσι θα δεις τα διάφορα ηχοχρώματα. Και πίστεψέ με, είναι πολύ, πολύ περισσότερα από 80. Μάλιστα, ο κάθε μεγάλος μουσικός έχει τα δικά του, τις δικές του υποπαραλλαγές στις συγχορδίες, ή, αν είναι αρμονική ιδιοφυία, καινούριες για τη jazz κατηγορίες συγχορδιών, όπως altered Major, ή συγχορδίες με clusters, που δεν αναφέρονται σε βιβλία αρμονίας, παρά μόνο σε βιβλία για arrangers...

[Sami Amiris]

Aρχικα μιλας για ολους τους δυνατους συνδυασμους βαθμιδων της χρωματικης κλιμακας, και με εκταση πανω απο 2 οκταβες,  (ας μιλαμε για 2 οκταβες ευρος…) καταλαβαινω οτι ειναι παρα παρα πολλοι συνδυασμοι αλλα πολυ λιγοτεροι μπορουν να ακουστουν και ακομα ποιο λιγοι να παιχτουν

 

Στο πιάνο, οι περισσότεροι συνδυασμοί νοτών μπορούν να παιχτούν, αρκεί να είναι στην έκταση των δύο χεριών. Αλλά το αν ακούγοται ή όχι έχει να κάνει με το είδος. Από τη στιγμή που υπάρχει μουσική που εκμεταλλεύεται χρωματικά clusters πολλών οκτάβων - βλέπε Lutoslawski, κτλ - οποιαδήποτε συγχορδία μπορεί να έχει την ευκαιρία της. Αλλά γεινκά η jazz χρησιμοποιεί σχεδόν τα πάντα, οπότε δεν υπάρχουν και πολλές συγχορδίες που δεν χρησιμοποιούνται τη σήμερον ημέρα σε αυτή τη μουσική, να σου πώ δεν ξέρω καμία! Άλλο βέβαια στο παρελθόν, αλλά και τότε υπήρχε ο Tatum που χρησιμοποιούσε πρακτικά τα πάντα...