Προς το περιεχόμενο

  • Άρθρα

    Άρθρα Μουσικής Τεχνολογίας
    Όλες οι κατηγορίες
    • nikodemos
      Ημ/νία: 01:32 - 09/01/09   Η προενίσχυση είναι το κύκλωμα που αναλαμβάνει να ενισχύσει το σήμα της ηχητικής πηγής, όπως αυτό “καταγράφεται” από ένα μικρόφωνο ή την HiZ έξοδο ενός ηλεκτρικού οργάνου, σε line level με χαρακτηριστικά κατάλληλα (S/N ratio , impedance κλπ) για την περεταίρω επεξεργασία και καταγραφή του.
       
        Σχεδόν κάθε κομμάτι του signal chain σε μια ηχογράφηση περιλαμβάνει κάποιο προενισχυτικό στάδιο (gain stage) είτε για να ενισχύσει όπως είπαμε το αρχικό σήμα (input gain), είτε για να“αποκαταστήσει” την φθορά στην οποία υπόκειται λόγω της επεξεργασίας (make up gain). Εδώ θα ασχοληθούμε με το προενισχυτικό κύκλωμα εισόδου, όπως αυτό υπάρχει σε μια recording κονσόλα. Για πολλούς , ανάμεσα τους και εγώ, αυτό το πρώτο προενισχυτικό στάδιο αποτελεί (μαζί με την ίδια την πηγή και την αρχική μετατροπή σε ρεύμα – μικρόφωνο) το πιο σημαντικό τμήμα ενός recording signal chain και βέβαια ένα από τα πιο επιδραστικά σε ότι αφορά το τελικό αποτέλεσμα, είτε μιλάμε για το θέμα “χρωματισμός” και “χαρακτήρας” είτε απλά για την σωστή ενίσχυση και βελτιστοποίηση της στάθμης του προς ηχογράφηση σήματος.  Επειδή όμως πλέον οι κλασσικές τεράστιες κονσόλες του παρελθόντος τείνουν να γίνουν σπάνιο θέαμα (σε ότι αφορά την παραγωγή τους τουλάχιστον) κυρίως λόγω της έκρηξης της ψηφιακής τεχνολογίας και των project studios αλλά και των αλλαγών στην παγκόσμια μουσική βιομηχανία, θα ασχοληθούμε κυρίως με τις προενισχύσεις ως outboard (είδη, σχεδιαστικές προσεγγίσεις αλλά και κριτήρια επιλογής).

        Nομίζω λοιπόν οτι αρχικά πρέπει να συνηδητοποιήσουμε τον λόγο ύπαρξης τους ως outboard και στη συνέχεια να έρθουμε σε επαφή με τις διάφορες σχεδιαστικές και κατασκευαστικές προσεγγίσεις στο θέμα "προενίσχυση".....
        Κατ'αρχάς πρακτικοί λόγοι οδήγησαν στην κατασκευή outboard preamps (η ανάγκη ενός παραγωγου ή ενός recording engineer να έχει πάντα μαζί του κάποια βασικά εργαλεία της δουλειάς του ανεξαρτήτως του στούντιο στο οποίο βρίσκεται...όπως βέβαια και η ανάγκη για "αναβιωση" σχεδιάσεων από κλασσικές κονσόλες του παρελθόντος), ενώ με την άνθηση των project studio δημιουργήθηκε και μια νέα αγορά με υψηλές απαιτήσεις σε ποιότητα, αλλά με περιορισμένο budget και χώρο (πχ όλοι θέλουν τον ήχο μιας ssl αλλά κανείς δεν έχει τον χώρο ή το χρήμα για ένα τέτοιο "κτήνος"!!) που αναζητούσε μια τέτοια (mono ή stereo high end mic preamp) εφαρμογή. Δεν είναι περίεργο λοιπόν πως τα πρώτα outboard preamps που εμφανίστηκαν ήταν αυτούσια input modules , κατάληλα τροποποιημένα για stand alone λετουργεία, αλλά και στην συνέχεια το σύνολο σχεδόν των high end σχεδιάσεων βασίζονται (κάποιες πιο χαλαρά και κάποιες στα όρια του κλώνου) σε κλασσικά analog mixing boards. Για πολύ κόσμο (ανάμεσα τους και εγώ) η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε διαφορετικές επιλογές προενίσχυσης και το matching με το κατάλληλο μικρόφωνο ανά περίσταση αποτελεί την ιδανική προσέγγιση στην ηχογράφηση με μικρόφωνο. Αποτελούν δηλαδή μια "παλέτα" διαφορετικών ηχοχρωμάτων, δίνοντας την δυνατότητα για την κατάληλη ανά περίσταση επιλογή, ελαχιστοποιώντας έτσι την ανάγκη για επιπλέον επεξεργασία(EQ) διατηρώντας όσο είναι δυνατόν ένα "pure path" στην διαδρομή του ηχητικού σήματος.

        Υπάρχουν πολλές διαφορετικές σχεδιαστικές προσεγγίσεις σε ότι αφορά το θέμα προενίσχυση και αντίστοιχα πολλά διαφορετικά ηχοχρώματα και επιλογές.....ας ρίξουμε μια ματιά....

        Κατ'αρχάς η πρώτη και κυριώτερη διαφορά αφορά το ίδιο το ενισχυτικό κύκλωμα....υπάρχουν 2 βασικές κατηγορίες τα προενισχυτικά κυκλώματα λυχνίας και τα solid state (transistors). Αυτές οι 2 κατηγορίες περιλαμβάνουν αρκετές “υποκατηγορίες” ανάλογα με τα υλικά που χρησιμοποιουνται και τον τρόπο σχεδίασης (τύπος λυχνίας, τάση λειτουργίας, ύπαρξη ή όχι ic's, opamps, transistors κλπ κλπ). Πιο αναλυτικά....

        Οι προενισχύσεις λυχνίας είναι η πρώτη μορφή προενισχυτικών κυκλωμάτων η οποία εξακολουθεί να έχει και σήμερα μεγάλη ζήτηση ανάμεσα στους pro audio κύκλους...και αυτό έχει να κάνει τόσο με τα ιδιαίτερα ηχητικά χαρακτηριστικά τους όσο και με μια σειρά από “αστικούς μύθους”  του χώρου.....είναι αλήθεια πως ανάλογα με τον τύπο αλλά και την τάση στην οποία λειτουργεί μια λυχνία (αλλά και την ίδια την λειτουργική της κατάσταση) μπορούμε να έχουμε αρκετά διαφορετικά ηχοχρώματα από εντελώς “καθαρά” (extended & flat freq responce) έως πιο “χρωματισμένα” (low midrange boost, HF roll off) ή και βρώμικα (tube saturation, analog clipping). Οι βασικές διαφορές ανάμεσα στα προενισχυτικά κυκλώματα λυχνίας και σε αυτά με tranzistor έχουν να κάνουν με το διαθέσιμο (πραγματικό) headroom , τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνονται στο analog clipping (saturation) και η ταχύτητα στην διαχείριση των transients (μικροδυναμικών).  Έτσι μια προενίσχυση λυχνίας μπορεί (και ανάλογα με τον τύπο και την κατάσταση της λυχνίας) να αρχίσει να “κλιπάρει” (clipping & saturating) χρωματίζοντας (ευχάριστα ή δυσάρεστα) το σήμα εισόδου πολύ πριν εξαντλήσουν το διαθέσιμο headroom......το ίδιο μπορεί βέβαια να συμβεί (με πολύ διαφορετικά ηχητικά αποτελέσματα) και σε μια πιο “απλή” (σε ότι αφορά τα gain stages) solid state προενίσχυση βασισμένη μόνο σε τραντζίστορ (χωρίς opamps ή ic's) όπως οι πρώτες σχεδιάσεις της EMI(Neve) και Trident.....σε γενικές γραμμές όμως τα solid state προενισχυτικά κυκλώματα προσφέρουν πιο “καθαρό” headroom και υψηλά gain stages που δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα την χροιά του σήματος εισόδου ασχέτως τιμών του gain. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν μια προενίσχυση υπεροδηγήται και υπερβαίνει το διαθέσιμο headroom?.....αυτό ονομάζεται analog clipping και αναλόγως  την τοπολογία του κυκλώματος μπορεί να δώσει πολύ ενδιαφέροντα ηχητικά αποτελέσματα.....σε γενικές γραμμές στα κυκλώματα λυχνίας το analog clipping είναι πιο σταδιακό και ταυτόχρονα συνοδεύεται από μια ελαφριά συμπίεση του σήματος που “κατευνάζει” τις κορυφές και αναδεικνύει την χαμηλομεσαία συχνοτική περιοχή του δημιουργώντας ένα, πολλές φορές, ιδιαίτερα εύηχο και “μουσικό” αποτέλεσμα. Στα solid state κυκλώματα το analog clipping είναι συνήθως πιο άμεσα αντιληπτό και έντονο (πάλι με κάποια compression χαρακτηριστικά) χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως δεν μπορεί να προσφέρει χρήσιμα αποτελέσματα. Η βασική διαφορά σε ότι αφορά την χροιά του υπεροδηγημένου σήματος έχει να κάνει με τον διαφορετικό τύπο αρμονικών που παράγωνται από ένα solid state και από ένα κύκλωμα λυχνίας.

        Σε ότι αφορά το transient responce σε γενικές γραμμές ένα προνεισχυτικό κύκλωμα λυχνίας είναι πιο “αργό” από ένα σύγχρονο op-amp....αυτό είναι κάτι που πρέπει να λαμβάνουμε υπ'όψη όταν αποφασίζουμε τον τύπο της προενίσχυσης που θα χρησιμοποιήσουμε ανάλογα με την κάθε εφαρμογή....καθώς αυτά τα χαρακτηριστικά (transient responce) μπορεί να κολακέψουν-αναδείξουν μια ηχητική πηγή.

        Σαν συμπέρασμα μπορούμε να καταλήξουμε πως κάθε σχεδίαση έχει τα δικά της ιδιαίτερα πλεονεκτήματα και χαρακτηριστικά που πιθανόν να την καθιστούν ιδανική επιλογή κατά περίπτωση.....μην ξεχνάμε πως καθοριστικοί παράγωντες στην ηχητική συμπεριφορά μιας προενίσχυσης είναι επίσης η αντίσταση εισόδου και εξόδου, το ballancing stage εισόδου εξόδου και άλλοι παράγωντες που θα εξετάσουμε στην συνέχεια.  


        Τι γίνεται όμως όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα ύπαρξης αυτών των επιλογών, αλλά λόγω κόστους πρέπεινα επιλέξουμε μία και μόνο προενίσχυση?
        Πριν συνεχίσω θα ήθελα να πω πως στον τομέα της προενίσχυσης οι φτηνές εφαρμογές από χώρες με μηδαμινό εργατικό κόστος, μπορούν να δώσουν κάποιες φορές αξιοπρεπή αποτελέσματα σε ότι αφορά γενικά τεχνικά χαρακτηριστικά αλλά απέχουν "έτη φωτός" από το να πλησιάσουν τις κλασσικές high end προσεγγίσεις και αυτό γιατί το κόστος των υλικών και της κατασκευής τους (discrete build, tranformer ballanced I/O, opamps, PSU's κλπ) παραμένει απαγορευτικό για "φθηνές καλές λύσεις"...αξιοπρεπείς για τα λεφτά τους ίσως (σε σπάνιες περιπτώσεις....σε αντίθεση με τα μικρόφωνα).....αλλά ως εκεί και τίποτα παραπάνω.

        Για να μπορέσουμε να κάνουμε την καλύτερη δυνατή επιλογή, θα πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας τα ακόλουθα ερωτήματα
      1. Τι είδους ηχητικές πηγές πρόκειται να ηχογραφήσουμε, και κατ'επέκταση τι μουσικό(ά) είδος(η).
      2. Αν χρειάζεται να ηχογραφήσουμε περισσότερες πηγές ταυτόχρονα.
      3. Τι μικρόφωνα και πόσο διαφορετικά μεταξύ τους πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε.
      4. Πόσο "χρωματισμένο" ή όχι θέλουμε να είναι το προενισχυτικό κύκλωμα

      1. Το είδος των ηχητικών πηγών που θα ηχογραφήσουμε καθορίζει και την ποσότητα της ενίσχυσης που χρειαζόμαστε από την προενίσχυση μας αλλά και την αξία κάποιων επιμέρους χαρακτηριστικών όπως η αναλογία σήματος προς θόρυβο ή και ό Θόρυβος του ίδιου του κυκλώματος (ειδικά αν είναι λυχνία). Έχουμε τελείως διαφορετικές απαιτήσεις δηλαδή σε input gain όταν πρόκειται να ηχογραφήσουμε τύμπανα και amped ηλ.κιθάρες και τελείως διαφορετικές όταν πρόκειται για ακουστικά όργανα ή και φωνές...για την ακρίβεια όπως πολλές φορές όταν ηχογραφούμε ένα πολύ "ήσυχο" ακουστικό όργανο οι απαιτησεις σε gain μπορεί να φτάνουν ακόμη και τα 70db, αντίστοιχα σε ένα πολύ "δυναμικό" rock snare drum είναι πολύ πιθανόν η είσοδος να υπεροδηγείται από τα 0db input gain καθιστώντας απαραίτητη την ύπαρξη κάποιου pad με επιλογή για -10db ή -20db. Σε σχέση με την παρουσία θορύβου σε μια ήσυχη ηχογράφηση εννοείται πως η κατασκευή της προενίσχυσης παίζει πολύ μεγάλο ρόλο, αλλά πολλές φορές μπορεί να αποδειχθεί "σωτήρια" η ύπαρξη low cut & high cut φίλτρων (ειδικά αν έχουν επιλεγόμενες συχνότητες αποκοπής) ειδικά όταν πρόκειται για το χαμηλοσυχνοτικό hum της τροφοδοσίας, το rumble noise της ίδιας της λυχνίας(αν υπάρχει) ή υψηλοσυχνοτικές RF παρεμβολές. Τέλος το είδος μουσικής που θέλουμε να ηχογραφήσουμε πιθανόν να καθορίσει την επιλογή μας τόσο σε ότι αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά της προενίσχυσης (self noise, s/n ratio) αλλά και το ιδιαίτερο "χρώμα" της κάθε επιλογής...για παράδειγμα μια ιδιαίτερα "χρωματισμένη" προενίσχυση που ταιριάζει "γάντι" με rock τύμπανα, μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα καλή επιλογή στην ηχογράφηση μιας μικρής ορχήστρας δωματίου, όπως θα ήταν για παράδειγμα μια κάπως ,απρόσωπη και ουδέτερη ηχητικά, αλλά πεντακάθαρη και με άψογα τεχνικά χαρακτηριστικά αντίστοιχη εφαρμογή. Εννοείται
      πως μιλάμε πρωτίστως για θέμα γούστου (υποκειμενικότητα λοιπόν).

      2. Εδώ τα πράγματα είναι πιο απλά...αν πρέπει να ηχογραφήσουμε δύο πηγές ταυτόχρονα ή μια στέρεο, τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα αν έχουμε μια dual mono/stereo προενίσχυση ή ένα matched pair. Στην περίπτωση της μιας πηγής που πρέπει ή θέλουμε να ηχογραφήσουμε σαν στέρεο ή ύπαρξη dual mono/stereo είναι πολύ σημαντική γιατί θα μας βοηθήσει να πετύχουμε πολύ πιο εύκολα το επιθυμητό αποτέλεσμα για τα δύο κανάλια. Απαραίτητο βοήθημα ή ύπαρξη διακόπτη αναστροφής της φάσης (οι διαφορές φάσης έιναι το συνηθέστερο πρόβλημα σε στέρεο ή multi mic ηχογραφήσεις).

      3. Οι περισσότερες σύγχρονες προενισχύσεις (ειδικά στην μεσαία κατηγορία τιμής) έχουν fixed input impedance που δουλέυει αρκετά καλά με το σύνολο των μοντέρνων μικροφώνων...παρ'όλα αυτά η δυνατότητα επιλογής διαφορετικών τιμών για την αντίσταση εισόδου (που προσφέρουν αρκετές high end σχεδιάσεις) αποτελεί μια "έξτρα" παλέτα ηχοχρωμάτων και βοηθάει στο perfect matching μικροφώνου - προενίσχυσης (ειδικά για δυναμικά και ribbon). Εννοείται πως είναι απαραίτητη η παρουσία 48V τροφοδοσίας (phantom power) για πυκνωτικά μικρόφωνα ή άλλα είδη μικροφώνων που απαιτούν τροφοδοσία, κάτι που μάλλον όμως βρίσκεται σε σχεδόν όλες τις σύγχρονες  προενισχύσεις. Παρ'όλα αυτά ο περισσότερος κόσμος δεν δίνει την πρέπουσα σημασία στο συγκεκριμένο θέμα της τροφοδοσίας και στα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει μια κακή σχεδίαση....και μιλάω τόσο για προβλήματα θορύβου από μέτριες stepped up υλοποιήσεις (ειδικά σε συνδυασμό με σύγχρονα transformerless μικρόφωνα) όσο και το πως επηρεάζει ηχητικά η αδυναμία σε πολλές φθηνότερες σχεδιάσεις να καλύψουν τις ανάγκες για ρεύμα ειδικά κάποιων σύγχρονων μικροφώνων.  
       ...Τέλος η χρήση ribbon μικροφώνων προυποθέτει αρκετό gain καθώς αυτά έχουν σαφέστατα χαμηλότερη έξοδο , κάτι που πρέπει να ληφθεί επίσης υπ'όψην.

      4. Εννοείται πως ο όρος "χρωματισμένο" στην μουσική είναι κάτι παραπάνω από υποκειμενικός...το ζήτημα όμως είναι τι είναι αυτό που καθορίζει την τελική ηχητική συμπεριφορά και ταυτότητα ενός προενισχυτή...Σύμφωνα με τον Rupert Neve (τον άνθρωπο που ευθύνεται για τις πιο επιδραστικές σχεδιάσεις προενισχυτών EVER!!!) το πιο επιδραστικό κομμάτι είναι οι transformer ballanced I/O's (δηλαδή το είδος και η ποιότητα τους).....εννοείται πως ακόμη πιο επιδραστική είναι η ύπαρξη ή όχι μετασχηματιστών (transformer vs electronically ballanced I/O).  Οι μετασχηματιστές λοιπόν αποτελούν ένα σημαντικότατο κομμάτι των σχεδιάσεων που έχουν μείνει στην ιστορία για τον χαρακτηριστικό τους ηχόχρωμα και sonic footprint είτε μιλάμε για Tube (πχ Telefunken, Siemens, UA) είτε μιλάμε για solidstate (πχ Neve, API).   Εξίσου σημαντικό βέβαια είναι και η ίδια η μεθοδολογία του προενισχυτικού κυκλώματος (transistors vs op-amps vs tubes vs ICs).
        Σαν μια γενική αρχή πάντως μπορούμε να πούμε πως οι προενισχύσεις που χρησιμοποιούν electronically ballancing I/O έχουν σαφέστατα πιο “ουδέτερο” και “αχρωματιστο” ήχο σε σχέση με αυτές που χρησιμοποιούν tranformer ballancing stage. Από εκεί και πέρα όταν μιλάμε για transformer ballanced I/O μιλάμε και πάλι για μια μεγάλη ποικιλία ηχοχρωμάτων τόσο από τον τύπο και τα υλικά κατασκευής του κάθε μετασχηματιστή, τον συνδυασμό διαφορετικών τύπων μετασχηματιστών εισόδου-εξόδου αλλά και τον τρόπο που ο κάθε τύπος ανταποκρίνεται σε διαφορετικές πηγές και στον τρόπο που υπεροδηγήται είτε στην είσοδο είτε στην έξοδο.
       
        Στο θέμα "χρώμα" οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε διαφορετική επιλογή υλικών στην ίδια βασική σχεδίαση μπορούν να είναι τεράστιες.....γι'αυτό λοιπόν πρέπει πρώτα ο καθένας να συνηδητοποιήσει το "ηχόχρωμα" που του ταιριάζει και ψάχνει. Το ακόμη χειρότερο είναι πως όσο περισσότερο "ανεβαίνουμε" στην τιμή τόσο πιο "ιδιαίτερο" γίνεται το ηχόχρωμα και τόσο πιο συγκεκριμένος ο ρόλος του (όπως σε όλους τους τομείς του High End audio εξοπλισμού). Πολύς κόσμος θεωρεί αυτές τις διαφορές πολύ μικρές και ανεπαίσθητες, ανίκανες να επηρεάσουν δραστικά το συνολικό αποτέλεσμα. Προσωπικά διαφωνώ ριζικά και πιστεύω πως αυτές οι “μικρές” διαφοροποιήσεις, η γνώση τους και η εκμετάλευση τους είναι που κάνουν την ηχογράφηση τέχνη και διαφοροποιούν το Hi End Audio recording από την απλή καταγραφή ήχων.


      Ανακεφαλαιώνωντας για το ποια είναι τα κρίσιμα χαρακτηριστικά μιας προενίσχυσης....
      - Ενίσχυση αρκετή για να υπερκαλύπτει τις απαιτήσεις μας σε input gain, σε συνδυασμό με κάποιο pad.
      - τεχνικά χαρακτηριστικά (gain range, headroom, self noise, s/n ratio)
      - phase reverse switch για multi mic εφαρμογές
      - Low cut & Hi cut filters
      - 48V τροφοδοσία
      - input impedance matching
      - Επιλογή του κατάλληλου σχεδιασμού-υλικών (opamps,tubes,ICs,transformers etc) και ηχητικής "ταυτότητας" ανάλογα με τις εκάστοτε απαιτήσεις

      τώρα σε ότι αφορά την επιλογή........η αποψή μου?
        Στις μέρες μας υπάρχουν άπειρες σχετικές επιλογές και στην ουσία έχει δημιουργηθεί ένα trend απόκτησης outboard preamps......όσο και αν δεν μου αρέσουν τα trends είμαι υπέρμαχος της λογικής “κατάλληλο preamp ανά περίσταση” καθώς οδηγεί σε μια πιο “αγνή” προσέγγιση του θέματος sound shaping βασισμένη κυρίως στο perfect matching πήγης - μικροφώνου - προενίσχυσης .

        Βέβαια σε ένα ρεαλιστικό σενάριο είναι αδύνατον (αλλά και άσκοπο) κάποιος να μπορεί να έχει στην διάθεση του το σύνολο των διαφορετικών προενισχυτικών σχεδιάσεων. Αυτό που  μπορεί να κάνει είναι να “ακούσει” όσο το δυνατόν περισσότερες σχεδιάσεις και να επιλέξει αυτές που θα καλύψουν με τον καλύτερο τρόπο τις διαφορετικές καταστάσεις και προκλήσεις που θα συναντήσει (και αν υπάρχουν βέβαια) και που βέβαια έχουν σκοπό και νόημα στην γενικότερη σχεδίαση του signal chain...δεν έχει και πολύ νόημα η ύπαρξη 3-4 διαφορετικών High End προενισχυτών χωρίς τα ανάλογα μικρόφωνα, επεξεργαστές,μετατροπείς κλπ.......αν πάλι πρέπει να επιλεγεί μία και μόνο προενίσχυση, νομίζω πως η καλύτερη επιλογή είναι η πιό ευέλικτη κατασκευαστικά και λειτουργικά και μάλλον "ουδέτερη" ηχητικά ( κάτι που βέβαια εξαρτάται από το σεταπ και τις ιδιαίτερες ανάγκες του καθενός....) ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά σε όλες (ή στις περισσότερες) τις περιπτώσεις.

      Είναι λογικό λοιπόν να καταλήξουμε πως δεν υπάρχει "ONE PREAMP TO RULE THEM ALL"  αλλά πολλές διαφορετικές επιλογές άλλες πιο “ευέλικτες” ηχητικά, άλλες πιο “ιδιαίτερες” πάντα όμως εξίσου σημαντικές στην διαμόρφωση του εκάστοτε επιθυμητού αποτελεσματος. Πολλοί θεωρούν πως η επιλογή και η ποιότητα του μικροφώνου είναι πολύ πιο σημαντική από το στάδιο της προενίσχυσης......προσωπικά διαφωνώ......η επιλογή και η ποιότητα της προενίσχυσης είναι εξίσου αν όχι και πιο σημαντική. Και ο λόγος είναι απλός....ένα μέτριο μικρόφωνο θα αποδόσει στο μέγιστο και θα αναδείξει τις όποιες αρετές του με την κατάλληλη ενίσχυση ενώ βέβαια ένα high end μικρόφωνο θα δείξει το πραγματικό του πρόσωπο μόνο με το κατάλληλο preamp matching ενώ πολλές φορές ένα κακό preamp μπορεί να ρίξει πολύ την απόδοση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πολύ ακριβών μικροφώνων (ειδικά τα πιο “ιδιότροπα” κλασσικά tube μεγάλου διαφράγματος είναι πολύ εύκολο να ακουστούν “λεπτά”, unfocused και θολά εξ'αιτίας μιας κακής προενίσχυσης).

      Δεν πρέπει επίσης να παραβλέψουμε την σημασία και την επίδραση της προενίσχυσης και στην περίπτωση που μιλάμε για ηλεκτρικά όργανα σε direct σύνδεση όπως συνθεσάιζερ, ηλεκτρικά πιάνα και ηλεκτρικό μπάσο ή κιθάρα, όπου ναι μεν δεν παρεμβάλεται μικρόφωνο αλλά και πάλι η ενίσχυση του σήματος σε παίζει καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση της τελικής χροιάς του, είτε διατηρώντας το transparent είτε χρωματίζωντας το με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του preamp.
    • nikodemos
      Κατ'αρχάς, και ίσως το πιο βασικό, είναι να καταλάβουμε όλοι τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει κάποιος μέσω ενός επεξεργαστή EQ ή ακόμα καλύτερα να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι το eq....μιλαμε για ένα πανίσχυρο και ιδιαίτερα δημιουργικό είδος επεξεργασίας η κακή χρήση του οποίου όμως πολύ εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε μειονέκτημα.

      Η ισοστάθμιση λοιπόν είναι η , επιλεκτική σε ότι αφορά την συχνότητα , ενίσχυση ή εξασθένηση τμήματος του ηχητικού σήματος.
        Αν κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία  θα δούμε πως η ισοστάθμιση εφευρέθηκε και πρωτοχρησιμοποιήθηκε στον τομέα της τηλεφωνίας για να “αποκαταστήσει” την συχνοτική “φθορά” του σήματος μέσα από τα αμέτρητα χιλιόμετρα ενσύρματης μετάδωσης του. Να  “εξισοροπήσει” δηλαδή τις συχνοτικές αλοιώσεις που έχει υποστεί (εξ'ου και “ισοστάθμιση”). Στην συνέχεια μετεξελίχθηκε σιγά σιγά σε ένα δημιουργικό εργαλείο, αναπόσπαστο κομμάτι σε κάθε recording set up. Με τον καιρό τα EQ έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι κάθε input module recording broadcast κονσόλας τόσο σε tracking όσο και σε mixing περιβάλλον, ενώ όπως είναι φυσικό καισε αυτόν τον τομέα η πλειονότητα των σημερινών επεξεργαστών (αναλογικών και ψηφιακών) βασίζεται σε αυτές τις κλασσικές εφαρμογές.

        Η χρήση του EQ έχει λοιπόν 2 κύριες κατευθήνσεις, την επιδιορθωτική (απλούστερη και πιο γενικευμένη) και την πιο δημιουργική - παρεμβατική. Ας το δούμε λοιπόν πρώτα ως ένα επιδιορθωτικό εργαλείο

        Όταν λέμε πως θέλουμε να διορθώσουμε κάτι μέσω της ισοστάθμισης εννοούμε είτε αφαιρετικά - εξασθενώντας ή και αφαιρώντας τελείως τμήματα του συχνοτικού φάσματος που για κάποιον λόγο είναι ενοχλητικά και ανεπιθύμητα με βάση τον  αντικειμενικό σκοπό της ηχογράφησης - είτε προσθετικά - ενισχύωντας περιοχές οι οποίες για κάποιο λόγο δεν έχουν την επιθυμητή παρουσία είτε λόγω του signal chain, είτε λόγω της επίδρασης του χώρου είτε λόγω της ίδιας της πηγής (φωνή ή όργανο).
        Πιο λογική αφετηρία στην προσέγγιση της επιδιορθωτικής ισοστάθμισης είναι η (προσεκτική) αφαιρετική επέμβαση.
        Αυτή η "αφαιρετική" προσέγγιση είναι και η πιο σωστή (και πρώτη επιλογή) ακόμα και όταν θεωρητικά θέλουμε να ενισχύσουμε την "παρουσία" μιας συγκεριμένης συχνοτικής περιοχής.....για παράδειγμα έχουμε μια φωνή η οποία μας ακούγεται "θαμπή" και χωρίς παρουσία στα "ψηλά"....μπορούμε πρώτα να δοκιμάσουμε να αφαιρέσουμε 2-3 db στην περιοχή 150 -350 Hz.....αντίστοιχα μια φωνή η οποία φαίνεται πως δεν έχει παρούσια και σώμα στα χαμηλά μεσαία μπορεί να βελτιωθεί με ένα ελαφρύ HF roll off.....η ουσία του όλου πράγματος είναι πως πολλές φορές αυτό που μας ενοχλεί σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι η έλειψη συχνοτικού περιεχομένου σε κάποια περιοχή (όπως φαινομενικά και ειδικά σε έναν άπειρο ακροατή δίνεται η εντύπωση) αλλά η το υπερβολικό περιεχόμενο κάποιας άλλης (masking)
        Eννοείται πως αυτή η προσέγγιση δεν είναι μονόδρομος, αλλά σίγουρα σε πολλές περιπτώσεις είναι η καλύτερη επιλογή (ειδικά όταν ο προς χρήση εξοπλισμός δεν είναι ότι καλύτερο....)

      ......ως εδώ οκ....αρκεί να καταλάβουμε πως το eq ως τέτοιου είδους εργαλείο το χρησιμοποιούμε κατά την διάρκεια του tracking μόνο όταν έχουμε εξαντλήσει τις "φυσικές" μας επιλογές σε ότι αφορά το είδος των οργάνων, την θέση τους στον χώρο, τον ίδιο τον χώρο, την επιλογή του κατάλληλου μικροφώνου, την τοποθέτηση του, το matching με το κατάλληλο preamp κλπ κλπ ...και αντίστοιχα δεν αφήνουμε να φτάσουν ως την μίξη συχνοτικά προβλήματα που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. Για παράδειγμα αν ηχογραφούμε μια κλασσική κιθάρα και είτε "μπουμάρει" στις χαμηλότερες συχνοτικές περιοχές ,  είτε είναι "σκληρή" στα ψηλομεσαία, πρώτα θα πρέπει να εξετάσουμε την πηγή του προβλήματος (το ίδιο το όργανο, ο χώρος, η θέση του μικροφώνου κλπ κλπ) και μετά να καταφύγουμε στην λύση του eq.....και οι λόγοι είναι απλοί:

        Κατάρχάς η ισοστάθμιση από την φύση της είναι ένα είδος επεξεργασίας που τόσο στον αναλογικό όσο και στον ψηφιακό τομέα (με εξαίρεση τα linear phase eq's) έχει δυσάρεστες παρενέργειες στον ήχο, εξ'αιτίας των διαφορών φάσης και χρονισμού που δημιουργούνται από τον διαχωρισμό και την ενίσχυση ή εξασθένηση του σήματος σε επιμέρους (συχνοτικά) τμήματα.

        Δεύτερον αν και μιλάμε για ισοστάθμιση...δεν είναι όλα τα eq ίσα μεταξύ τους.....μια φτηνή και κακή σχεδίαση (είτε αναλογική είτε ψηφιακή) μπορεί να έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που κλήθηκε να φέρει.....η σχεδίαση, η απόκριση, η ευελιξία και η ακρίβεια των φίλτρων ενός eq είναι σημαντικοί παράγωντες όταν μιλάμε για επεξεργασία επιδιορθωτικού χαρακτήρα.

        Τρίτο και κυριώτερο....."ότι γράφει, δεν ξεγράφει".......όταν γράφουμε με eq θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί τόσο στο τι "κόβουμε" όσο και και στο τι "τονίζουμε"....δυστυχώς δεν υπάρχει undo
      Αυτό βέβαια έχει την σημασία του και στο στάδιο της μίξης....δεν μπορείς να προσθέσεις κάτι που δεν υπάρχει....πχ κατά την διάρκεια του tracking είχαμε βάλει ένα "αυστηρό" LowCut (18db/octave) στα 80Hz στο κανάλι του kick drum γιατί μας έδινε την εντύπωση του υπερβολικού και boomy χαμηλοσυχνοτικού περιεχομένου...τώρα που φτάσαμε στην μίξη η συγκεκριμένη περιοχή μας ακούγεται "άδεια"....δυστυχώς υπάρχουν πλέον ελάχιστα πράγματα για να φέρουμε στην επιφάνεια...αντίθετα στην προσπάθεια μας να "αναστήσουμε" μια νεκρή περιοχή θα καταστρέψουμε και τις γειτονικές (η ακρίβεια και απόκριση των φίλτρων που λέγαμε προηγουμένως) ενώ πιθανότατα θα ανεβάσουμε υπερβολικά και το noise floor.

        Επίσης κατά την διάρκεια της μίξης πολλά προβλήματα που φαινομενικά φαντάζουν συχνοτικού περιεχομένου τις περισσότερες φορές είναι ενορχηστρωτικά προβλήματα ή ακόμα και προβλήματα που οφείλονται στις αναλογίες ανάμεσα στα tracks.....και εδώ λοιπόν πρώτα θα πρέπει να εξαντλήσουμε πιο ορθολογιστικές προσεγγίσεις πριν στραφούμε στο EQ.

        Σε ότι αφορά την πιο δημιουργική - παρεμβατική πλευρά του EQ, δεν θα μπω τώρα σε λεπτομέρειες γιατί αυτό αποτελεί περισσότερο κομμάτι του mixing και όχι τόσο του recording (όχι πάντα βέβαια) απλά θα ήθελα να την διαχωρίσω από την παράλογη συχνοτική αλοίωση μιας ηχητικής πηγής στα πλαίσια μιας απέλπιδας προσπάθειας να μοιάσει σε μια παραπλήσια....πχ έχουμε ένα 14" x 8.5" maple snare drum και προσπαθούμε απεγνωσμένα να το "μετατρέψουμε" σε ένα 13" bronze picollo snare ......sorry guys...όχι απλά δεν γίνεται αλλά το αποτέλεσμα θα είναι αστείο...... Παρ'όλα αυτά βέβαια υπάρχουν και φορές που θέλουμε ουσιαστικά να δημιουργήσουμε και να ηχογραφήσουμε έναν νέο, μοναδικό “προσωπικό” ήχο βασισμένο σε μια υπάρχουσα ηχητική πηγή........Το παρεμβατικό - δημιουργικό eq όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ είναι πολύ πιο κοντά στο sound shaping & designing και σχεδόν πάντα σε συνδυασμό με άλλους κρίκους της επεξεργαστικής αλυσίδας. Σε αυτό συμβάλουν πολλές φορές ακόμα και τα ίδια τα “φυσικά” μειονεκτήματα μιας σχεδίασης όπως τα προβλήματα phase shifting αλλά και τα ιδιαίτερα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά κάθε σχεδίασης (σε ότι αφορά τα hardware) όπως ballancing stages, output-make up gain stages αλλά και AD/DA convertion στα ψηφιακά.

        Προς το παρόν μένω στο εξής:
      αυτό που μετράει περισσότερο είναι η σωστή αντίληψη του τι συμβαίνει στην ηχογράφηση μας (τόσο στο tracking όσο και στο mixing) ενορχηστρωτικά, εκτελεστικά και συχνοτικά και βέβαια ποιος είναι ο αντικειμενικός μας σκοπός.....μετά έρχονται και τα tricks, και οι ιδιαίτερες τεχνικές, και τα "μυστικά" κόλπα.......και όλα.

        Ας δούμε ποιά είναι σε γενικές γραμμές τα πιο χαρακτηριστικά και διαδεδωμένα είδη - παραλλαγές των επεξεργαστών EQ και ποιά η χρήση τους από μια πιο “μουσική”, απλοποιημένη και όχι τόσο “στενά” τεχνική , σκοπιά.

        Cut off filters -  φίλτρα αποκοπής
        Τα φίλτρα αποκοπής είναι ουσιαστικά ένα προκαθορισμένο shelf φίλτρο με συγκεκριμένο ποσοστό εξασθένησης ανά οκτάβα πάνω ή κάτω από το σημείο αναφοράς. Μπορεί να είναι Low cut ή High cut , αποκόπτωντας το χαμηλότερο ή υψηλότερο τμήμα του συχνοτικού φάσματος αντίστοιχα. Πολλές υλοποιήσεις προσφέρουν την δυνατότητα επιλογής διαφορετικών συχνοτικών σημείων ή και διαφορετικής καμπύλης αποκοπής (εξασθένηση ανα οκτάβα) ώστε ουσιαστικά να μπορούμε να κινηθούμε από ένα ελαφρύ rolloff (πχ 6db/octave) έως ένα πολύ απότομο cut φίλτρο (πχ 24db/octave). Τα φίλτρα αποκοπής είναι ιδιαίτερα χρήσιμα είτε ως ένας εύκολος και απλός τρόπος να αποκόπτουμε “αχρηστη” πληροφορία (πχ το χαμηλοσυχνοτικό περιεχόμενο κάτω από τα 100Hz όταν ηχογραφούμε ένα ιδιαίτερα πρίμο όργανο – φλάουτο) είτε κάποιον ανεπιθυμητο θόρυβο (50Hz Hum, RF noise, tube rumble κλπ) είτε ως ένα sound shaping εργαλείο.  Όταν έχουμε ταυτόχρονα ένα High Pass και ένα Low Pass φίλτρο ταυτόχρονα επιτρέπωντας μόνο στο ενδιάμεσο συχνοτικό τμήμα να “περάσει” μιλάμε για ένα bandpass filter. Τα μεταβλητά φίλτρα αποκοπής αποτελούν πολύ “δυνατό” sound shaping & designing εργαλείο και είναι χαρακτηριστικό πως αποτελούν σημαντικότατο κομμάτι των κλασσικών αναλογικών συνθεσάιζερ.

        Shelving filters
        Τα shelving είναι συνήθως ένα fixed frequency φίλτρο με δυνατότητες ενίσχυσης ή εξασθένησης προς την μία ή την άλλη πλευρά του συχνοτικού φάσματος (όχι μεδυνατότητα επιλογής, είτε High είτε Low) με συγκεκριμένη αναλογία έντασης ανά οκτάβα (κάτι που αλλάζει από υλοποίηση σε υλοποίηση, όπως και το slope του φίλτρου). Σε πολλές shelving υλοποιήσεις το slope αλλά και η καμπύλη ενίσχυσης/εξασθένησης εξαρτάται και μεταβάλεται από το ίδιο το ποσόστό ενίσχυσης ή εξασθένησης κάνωντας λιγότερο ακριβή αλλά ιδιαίτερα “μουσικά”. Τα shelving φίλτρα είναι ιδαίτερα χρήσιμα όταν θέλουμε να ενισχύσουμε ή να εξασθενήσουμε μια ευρύτερη συχνοτικά περιοχή και όχι όταν θέλουμε να κάνουμε ακριβείς επεμβάσεις. Για τον λόγο αυτό τα συναντάμε συνήθως με την μορφή High & Low, στα δύο άκρα δηλαδή του συχνοτικού φάσματος. Η επιλογή της συχνότητας ενίσχυσης – εξασθενησης είναι πολύ σημαντική σε μια τέτοια σχεδίαση και στην ουσία καθορίζει την χρήση και τον “χαρακτήρα”του φίλτρου.....δηλαδή για παράδειγμα ένα high shelving φίλτρο με συχνότητα εκκίνησης τα 10Khz έχει πολύ διαφορετικό χαρακτήρα και χρήση από ένα με συχνότητα εκκίνησης τα 16Khz.

        Peak - Bell EQ
        Εδώ μιλάμε για ένα φίλτρο στο οποίο υπάρχει η επιλογή μιας κεντρικής συχνότητας προς ενίσχυση η εξασθένηση  με επίδραση και σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του συχνοτικού φάσματος χαμηλότερα και υψηλότερα από την κεντρική συχνότητα (δημιουργώντας ένα γράφημα με μορφή καμπάνας). Το δραστικό συχνοτικό εύρος  ενός τέτοιου τύπου φίλτρου ονομάζεται bandwidth ή Q (ως Q παίρνει τιμές αντιστρόφως ανάλογες με την τιμή του πραγματικού bandwidth). Στις πιο απλές σχεδιάσεις έχουμε απλά την επιλογή της ενίσχυσης ή εξασθένησης  μιας κεντρικής συχνότητας με fixed bandwidth και πολλές φορές με fixed center freq ,προεπιλεγμένη δηλαδή κεντρική συχνότητα.
      Όταν όλες  οι δυνατές επιλογές (κεντρική συχνότητα, ποσοστό ενίσχυσης – εξασθένησης, συχνοτικό εύρος) είναι παραμετροποιήσιμες τότε το φίλτρο ονομάζεται παραμετρικό. Ένα παραμετρικό eq είτε έχει διαρκή έλεγχο του bandwidth είτε προκαθορισμένες επιλογές της μορφής καμπύλης ανάλογα με την σχεδίαση (passive & active)  Σε πολλές πάλι υλοποιήσεις το bandwidth είναι σταθερό ή μεταβάλεται ανάλογα με το boost ή cut gain. Αυτά τα φίλτρα ονομάζονται Sweep ή ημιπαραμετρικά (όταν δηλαδή μπορούμε να επιλέξουμε την κεντρική συχνότητα αλλά με fixed bandwidth).

        Μιλώντας για το Q-Bandwidth θα πρέπει να σκεφτούμε άλλον ένα σημαντικό παράγωντα που διαφοροποιεί τους διαφορούς επεξεργαστές eq ακόμα και αυτούς που φαινομενικά έχουν την ίδια σχεδίαση – παραμετροποίηση και καθιστά δύσκολη την ύπαρξη "συγκεκριμένων επιλογών και eq tips"......Αυτός ο παράγωντας είναι η σχέση ανάμεσα στο bandwidth (Q) και στο gain (boost/cut) το πως διαφοροποιείται από υλοποίηση σε υλοποίηση (ή υπάρχουν σαν επιλογές - modes σε κάποια plugins) και βέβαια το πως επηρεάζει την επεξεργασία....πως μεταβάλεται δηλαδή η καμπύλη – bell του bandwidth όσο αυξάνεται το ποσοστό ενίσχυσης η εξασθένησης της κεντρικής συχνότητας.

        Έτσι σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε πως υπάρχουν κατά βάση 2 σχολές (με αρκετές όμως ενδιάμεσες καταστάσεις) ......η πιο ακριβής, χειρουργική στην οποία το Q παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητο (για την ακρίβεια παραμένει αμετάβλητη η “βάση” της “καμπάνας”), ασχέτα από το ποσό ενίσχυσης ή εξασθένησης της κεντρικής συχνότητας....και η δεύτερη, ή πιο "μουσική" (που έγινε γνωστή ως British EQ ) στην οποία οι τιμές του Q μεταβάλονται (αυξάνονται ή μειώνονται- ανάλογα με την σχεδίαση) σε σχέση με την αρχική μας επιλογή  όσο αυξάνεται η ενίσχυση ή εξασθένηση της κεντρικής συχνότητας....εννοείται πως αυτή η αλληλεπίδραση αλλάζει από σχεδιαστή σε σχεδιαστή και είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο κάθε υλοποίηση έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και το δικό της ηχητικό "αποτύπωμα".
        Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στα shelving eq αλλά και στα φίλτρα αποκοπής με την διαφορά ότι εδώ έχει να κάνει με την "γωνία" της συχνότητας αποκοπής (slope), ενίσχυσης ή εξασθένησης.
        Αυτό που θέλω να πω είναι πως 2 πανομοιότυπες φαινομενικά ρυθμίσεις σε 2 διαφορετικά eq μπορεί να ακούγεται πολύ διαφορετικά και με πολύ διαφορετικά αποτελέσματα.
        Τα παραμετρικά EQ είναι σίγουρα τα πιο πολύπλοκα και με τεράστια γκάμα εφαρμογών από πολύ λεπτές επεμβάσεις ακριβείας έως πολύ έντονες και ιδιαίτερα δημιουργικές ή και “καταστροφικές” στα όρια του sound sculpture & design.

        Γραφικά EQ
        Τα γραφικά δεν είναι τίποτα άλλο από μια σειρά Peak filters με fixed center frequency και fixed bandwidth. Πολλοί θεωρούν ότι η χρήση τους περιορίζεται στον Live & Installation χώρο....αλλά δεν είναι έτσι.
        Δεν υπάρχει κάποιος λόγος ένα γραφικό eq να μην έχει recording παρά μόνο live/installation sound εφαρμογές....στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλές αναλογικές υλοποιήσεις (και πολλές ψηφιακές προσομειώσεις τους) του είδους με μεγάλη απήχηση στον χώρο του recording όπως πχ το ΑΡΙ 560b....ο λόγος είναι απλός, πολλές φορές οι fixed συχνοτικές επιλογές , ο τρόπος που αληλεπιδρούν τα φίλτρα (αλλά και η συγκεκριμένη αλληλεπίδραση Q/gain) ενός γραφικού ισοσταθμιστή μπορεί να έχουν πολύ "μουσικά" και πιο συγκεκριμένα, ηχητικά αποτελέσματα και έτσι να αποτελούν το ιδανικό συμπλήρωμα σε μια πληθώρα εφαρμογών...άλλωστε η βασική λειτουργία παραμένει η ίδια είτε μιλάμε για γραφικό, είτε για sweep είτε για full parametric eq.....αυτό που αλλάζει είναι οι επιλογές και η δυνατότητα επέμβασης. Τα γραφικά eq επίσης μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύ "δυνατό" sound designing εργαλείο καθώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν μια σειρά από bandpass φίλτρα.

        Linear Phase EQ
        Αυτή είναι μια σχετικά νέα προσέγγιση σε ότι αφορά την ισοστάθμιση που έγινε εφικτή χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία (και φυσικά την βρίσκουμε μόνο σε ψηφιακούς επεξεργαστές hardware & software). Μιλάμε ουσιαστικά για φίλτρα στην λογική όσων αναφέρθηκαν έως τώρα, απαλλαγμένα όμως από τις παρενέργειες των έως τώρα σχεδιάσεων (χρονισμός, phase shifting). Αυτό τα καθιστά ιδιαίτερα ακριβή και απόλυτα transparent ιδανικά για “χειρουργικής” ακρίβειας συχνοτικές επεμβάσεις είτε επιδιορθωτικές είτε δημιουργικές παρεμβατικές, κάτι που τα κάνει ιδιαίτερα χρήσιμα και διαδεδομένα στον χώρο του mastering & post production γενικότερα.

        Pultec style EQ
        Τα Pultec style EQ δεν είναι στην πραγματικότητα μια διαφορετική σχεδίαση, αλλά περισσότερο μια “ιδαίτερη” υλοποίηση....πρόκειται για ένα Passive EQ στο οποίο υπάρχουν συγκεκριμένες συχνοτικές επιλογές για κάθε φίλτρο με ξεχωριστά ρυθμιστικά ενίσχυσης και εξασθένησης (που μπορούν να λειτουργούν ταυτόχρονα) για κάθε μπάντα...στην ουσία δηλαδή κάθε μπάντα έχει ξεχωριστό φίλτρο ενίσχυσης και ξεχωριστό εξασθένησης .....όλα αυτά, όπως και ο τρόπος που μεταβάλεται το Q ανάλογα με το gain είναι απόροια της παθητικής σχεδίασης και ενώ αρχικά φαντάζει περιοριστικό στην πραγματικότητα μας δίνει την δυνατότητα για πολύ ενδιαφέρουσες επιλογές και “ιδιαίτερες” συχνοτικές παρεμβάσεις.

       
       Τώρα σε ότι αφορά την υλοποίση αυτών των σχεδιάσεων κάθε κατασκευαστής επιλέγει να δώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που καθιστούν τον κάθε επεξεργαστή μοναδικό είτε σε ότι αφορά το ηχητικό αποτύπωμα του κάθε επεξεργαστή είτε σε ότι αφορά την διαδραστικότητα μεταξύ χειριστή και μηχανής όπως αυτή καθορίζεται από το user interface, είτε και από τα 2 μαζί. Σε ότι αφορά τον τρόπο λειτουργίας αξίζει να αναφέρουμε τον διαχωρισμό ανάμεσα σε Passive & Active Eq's  (σε ότι αφορά την ύπαρξη ενισχυτικών κυκλωμάτων στα φίλτρα αυτά καθ'αυτά) και στον διαχωρισμό των ενισχυτικών κυκλωμάτων (κυρίως της εξόδου) σε solid state  και λυχνίας.

       
      Τα παθητικά eq έχουν σε γενικές γραμμές πολύ πιο transparent ήχο και ιδιαίτερα μουσικά χαρακτηριστικά (λόγω παθητικών κυκλωμάτων δεν μπορεί να υπάρχει ακριβής έλεγχος στο Q το οποίο μεταβάλεται με βάση το gain), ενώ τις περισσότερες φορές εξαιτίας της ύπαρξης ξεχωριστών φίλτρων ενίσχυσης και εξασθένησης σε κάθε περιοχή δίνουν την δυνατότητα για πιο “περίεργες” προσεγγίσεις  (ταυτόχρονη ενίσχυση και εξασθένηση – σε διαφορετικό ποσοστό -  για την ίδια περιοχή, καμπύλη S κλπ). Από την άλλη πλευρά τα παθητικά EQ έχουν σαφέστατα μικρότερο διαθέσιμο ποσοστό ενίσχυσης / εξασθένησης. Σε οτι αφορά το ενισχυτικό τμήμα, όπως σε όλες τις αναλογικές υλοποιήσεις, τα κυκλώματα λυχνίας έχουν πιο “ιδιαίτερα” και μουσικά αποτελέσματα όταν υπεροδηγούνται ενώ τα solidstate μεγαλύτερο Headroom και πιο γρήγορο transient responce.

      Σε ότι αφορά τώρα το Digital domain πέρα από τα που ήδη αναφέραμε υπάρχει μια τεράστια γκάμα από επεξεργαστές  EQ είτε προσομειώσεις κλασικών αναλογικών είτε “πρωτότυπες” σχεδιάσεις. Αν και σε γενικές γραμμές θεωρώ πως στον συγκεκριμένο τομέα οι ψηφιακές προσομειώσεις δεν είναι ακόμα σε ικανοποιητικό επίπεδο, υπάρχουν κάποιες σχεδιάσεις που πραγματικά μπορούν να προσθέσουν το “χρώμα” και την ιδιαίτερη χροιά κλασσικών αναλογικών eq αν αυτόείναι το ζητούμενο. Παρ'όλα αυτά υπάρχουν αρκετές πρωτότυπες σχεδιάσεις με πολύ καλά αποτελέσματα αλλά και τρομερή ευελιξία ειδικά όταν απαιτήται μια πιο “καθαρή” και ακριβής προσέγγιση. Και αυτή η ευελιξία και ακρίβεια είναι και το πραγματικό όπλο, το σημείο υπεροχής ενός ψηφιακού επεξεργαστή.

      Η θέση του EQ σε ένα recording signal chain είναι μετά την προενίσχυση. Αν υπάρχει compression τότε αυτό θα βρίσκεται πριν ή μετά το EQ και ανάλογα με το τι θέλουμε να πετύχουμε. Αν δηλαδή θέλουμε να επέμβουμε συχνοτικά πριν την δυναμική επεξεργασία (κάτι που θα επηρεάσει τον τρόπο που θα ανταποκριθεί ο δυναμικός επεξεργαστής που ακολουθεί ή ίσως ακόμα και να την “καθορίσουμε” συχνοτικά) ή αν θέλουμε να επέμβουμε στο επεξεργασμένο δυναμικά σήμα. Πολλές φορές μπορούμε (ειδικά στην μίξη) να χρησιμοποιήσουμε και πιο “περίεργες” προσεγγίσεις όπως η χρήση του EQ παράλληλα σε μεμονωμένα ή ομαδοποιημένα tracks και φυσικά (αν κάτι τετοιο είναι επιθυμητό) στο mix bus.

      Εννοείται πως σε ένα hardware eq καθοριστικότατο ρόλο στην συνολική του ηχητική απόδοση παίζει το σύνολο της υλοποίησης, το ballancing I/O stage (transformer or transformerless), η τροφοδοσία κλπ κλπ.
    • nikodemos
      Ημ/νία: 03:16 - 18/01/09 Εισαγωγή: Η αναζήτηση καλών και φθηνών λύσεων από "δεύτερο χέρι" είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε ότι αφορά τον εξοπλισμό ηχογραφήσεων και παρά το γεγονός ότι μπορεί να αποτελεί πολύ καλή επιλογή, ενέχει ταυτόχρονα και πολλούς κινδύνους. Ας δούμε σε αυτό το πρώτο μέρος κάποια πράγματα που πρέπει να προσέχει ο υποψήφιος αγοράστής μιας recording κονσόλας.

      Είναι σίγουρα το πιο αναγνωρίσιμο "κομμάτι" ενός Pro control room και σίγουρα το κρυφό όνειρο όλων των recording gear geeks.....με τις κοσμογονικές αλλαγές στο παγκόσμιο music recording τοπίο των τελευταίων ετών η απόκτηση μιας μεταχειρισμένης large format κονσόλας που κάποτε έκανε μια περιουσία (ή και 2...) φαντάζει πιο εφικτή από ποτέ αλλά.....

       Η αναζήτηση κονσόλας ηχογραφήσεων είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη υπόθεση και απαιτεί μεγάλη προσοχή. Κατάρχάς θα πρέπει να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τις ανάγκες μας (channels, eq, routing, patchbay, busing, dynamics, automation κλπ) αλλά και τις δυνατότητες μας (διαθέσιμος χώρος , μέσο κόστος λειτουργίας και φυσικά budget απόκτησης). Σε ότι αφορά τις ανάγκες μας καλό είναι να κάνουμε έναν σχεδιασμό που να περιλαμβάνει και πιθανές μελλοντικές απαιτήσεις.....τα βασικότερα θέματα πέρα από το πόσα κανάλια και buses χρειαζόμαστε εδώ είναι το format: inline ή split, η ανάγκη ή όχι για onboard Patchbay, η ύπαρξη ή όχι automation αλλά και η συμβατότητα των operating levels με τον υπόλοιπο εξοπλισμό μας.......σε ότι αφορά τις δυνατότητες μας ο διαθέσιμος χώρος και το μέσο κόστος λειτουργίας είναι πολύ σημαντικοί παράγωντες ειδικά αν μιλάμε για large format κονσόλα.
       Έτσι για μια "μεγάλη" κονσόλα ηχογραφήσεων εκτός από τον χώρο που καταλαμβάνει η ίδια θα πρέπει να υπολογίσουμε και τον χώρο για τις μονάδες τροφοδοσίας (οι οποίες πολύ πιθανόν να απαιτούν και ξεχωριστό χώρο - machine room - αν είναι ιδιαίτερα θορυβώδεις). Οι μεγάλες κονσόλες επίσης είναι ιδιαίτερα power hungry σε ότι αφορά την τροφοδοσία τους με ρεύμα ενώ πολλές φορές έχουν και "ιδιαίτερες" απαιτήσεις σε κλιματισμό (λόγω της μεγάλης θερμότητας που οι ίδιες παράγουν).
       Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δωθεί σε κονσόλες με automation ειδικά όταν αυτό "τρέχει" σε ενσωματομένο υπολογιστή.......εκτός από τον (υποκειμενικό) παράγωντα της υποβάθμισης της ηχητικής ποιότητας στα περισσότερα VCA automations σημαντικότατο πρόβλημα στην συνολική λειτουργία της κονσόλας μπορεί να προκαλέσει κάποια βλάβη στο συγκεκριμένο υποσύστημα ειδικά στην περίπτωση που δεν υπάρχει υποστήριξη (έχει σταματήσει η παραγωγή)
       Κάποια πράγματα που πρέπει να εξετάσει οποσδήποτε ο υποψήφιος αγοράστής:

      - Η αξιοπιστία του dealer.....εννοείται πως η καλύτερη επιλογή είναι οι εξειδικευμένοι dealers και ακόμη περισσότερο αυτοί που ασχολούνται κυρίως με κονσόλες, έχουν τον εξοπλισμό στην κατοχή τους (προς επίδειξη σε δικό τους showroom) και δεν αποτελούν απλά διαμεσολαβητές και το κυριώτερο έχουν εξειδικευμένο service και παρέχουν εγγύηση. Ακόμη καλύτερα όταν οι dealers να είναι εξειδικευμένοι με συγκεκριμένους τύπους και μάρκες.

      - Το συνολικό κόστος για να επανέλθει η κονσόλα σε λειτουργική κατάσταση. Είναι πολύ πιθανόν να χρειάζεται recapping (σε μια απλή περίπτωση) ή και εκτεταμένες επισκευές....πολύ σημαντικά επιπλέον έξοδα που συχνά δεν συνυπολογίζονται είναι το κόστος της μεταφοράς (transport+crating) και κυρίως της καλωδίωσης.....η καλωδίωση μιας κονσόλας μπορεί να κοστίσει ΠΟΛΛΑ λεφτά και καλό είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που θα ρωτήσουμε έναν πωλητή είναι η ύπαρξη ή όχι της (βασικής έστω) καλωδίωσης της.

      - Η ύπαρξη ή όχι υποστήριξης.....αν η κονσόλα είναι ακόμα σε παραγωγή τα πράγματα είναι αρκετά απλά....επείδη όμως πλέον, και όσο περνάν τα χρόνια, αυτό θα γίνεται όλο και πιο σπάνιο θα πρέπει να κάνουμε μια έρευνα για το κατά πόσο είναι διαθέσιμα ανταλακτικά (από ribbon καλώδια, EDACs και ολοκληρωμένα έως ολόκληρα modules και τροφοδοτικά)...τα τροφοδοτικά είναι από τα πιο ευπαθή μέρη μιας κονσόλας και δεν είναι κακή ιδέα να φροντίσουμε από την αρχή για την ύπαρξη κάποιου spare. Επίσης σε μια κονσόλα που δεν είναι πλέον σε παραγωγή θα μετρήσει αρνητικά η ύπαρξη "εξωτικών" ή custom εξαρτημάτων....

      - Η ύπαρξη ή όχι των manuals, schematics & pinouts......τρομερά κρίσιμο σημείο....ειδικά schematics & pin outs αποτελούν ζήτημα "ζωής και θανάτου" για το στήσιμο και την λειτουργία της κονσόλας....

       - το feedback που υπάρχει διεθνώς γύρω από τον συγκεκριμένο τύπο κονσόλας που μας ενδιαφέρει, πιθανά γνωστά προβλήματα,αστοχίες υλικών κλπ κλπ.....ας είναι καλά το διαδίκτυο.

       - Όσο πιο πολύπλοκη είναι σε κατασκευή μια μεγάλη κονσόλα τόσο πιο δύσκολο είναι να επανέλθει αλλά και να διατηρηθεί σε καλή λειτουργική κατάσταση. Ισχύει ακόμη περισσότερο για ψηφιακές κονσόλες ειδικά κάποιας ηλικίας.

       - Όλες οι εταιρίες, ακόμη και οι πιο επιτυχημένες, έχουν βγάλει κατά καιρούς "πατάτες"....ΟΛΕΣ......do your homework.....

       - Υπάρχουν διαθεσιμες στην αγορά επιλογές από κλασσικά (και πανάκριβα τότε) Αγγλικά μεγαθήρια του 70 (Neve) και του 80 (SSL) σε "εξευτελιστικές" κάποιες φορές τιμές .....αλλά προσοχή.... αυτές οι περιπτώσεις μπορεί να κρύβουν πολλές παγίδες ...κατάσταση, κόστος λειτουργίας, "αποτυχημένα" μοντέλα.....do your homework...

       - Ο μόνος τρόπος για να διαπιστώσουμε την κατάσταση μιας μεγάλης κονσόλας είναι με τα μάτια μας...ή καλύτερα με τα αυτιά μας....από φωτογραφίες και μέιλ δεν γίνεται δουλειά. Ακόμα καλύτερα να έχουμε κάποιν τεχνικό μαζί μας (αν δεν είμαστε σίγουροι για τις γνώσεις μας)....καταλαβαίνω ότι η απόσταση μπορεί να είναι πρόβλημα, αλλά όταν κάποιος πρόκειται να ξοδέψει πχ 15000 ευρώ σε μια κονσόλα, ένα επιπλέον έξοδο για να την τσεκάρει από κοντά είναι απαραίτητο.    

       Σε ότι αφορά τα κριτήρια επιλογής, προσωπικά θεωρώ ότι πέρα από την κάλυψη των βασικών αναγκών θα πρέπει να δώσουμε βάση σε χαρακτηριστικά που πρέπει να συμβαδίζουν με τα σημερινά "ήσυχα" ψηφιακά standards.....δηλαδή S/N ratio , crosstalk, headroom & self noise. Θεωρώ ότι το inline format δεν αποτελεί προυπόθεση στο σύγχρονο DAW περιβάλλον ενώ από την άλλη οι split κονσόλες έχουν πολλά επιπλέον σχετικά πλεονεκτήματα (μοναδικό module - pcb για κάθε είσοδο, λιγότερο "πυκνοκατοικοιμένη" επιφάνεια , "πλήρη" line modules returns, πιο βολικό layout κλπ). Η παρουσία automation είναι μεν χρήσιμη σε ένα "παραδοσιακό" πολυκάναλο περιβάλλον είναι μάλλον άχρηστη όμως σε ένα σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον....συν το γεγονός ότι μπορεί όπως είπαμε πιο πάνω να αποδειχθεί προβληματική. Μεγάλο συν θεωρώ την ύπαρξη Patchbay το οποίο μπορεί να βελτιώσει την συνολική απόδοση σε ένα recording περιβαλον και να καταστήσει την κονσόλα πραγματικό centerpiece σε ένα control room.  
       Σημαντική είναι επίσης η κατεύθηνση σε σχέση με την συνολική χροιά που θέλουμε να ακολουθήσουμε ανάμεσα σε πιο "χρωματισμένες" κονσόλες και σε ουδέτερες ηχητικά...ειδικά στην δεύτερη κατηγορία πολύ καλές επιλογές βρίσκονται στον χώρο του broadcast από εταιρίες όπως η STUDER και η Calrec.
       Γενικά θεωρώ πως στα πιο λογικά budget (5-15000 euros) οι καλυτερες επιλογές βρίσκονται σε Ευρωπαικές αναλογικές κονσόλες της περιόδου 80 - 95 όπως οι Angella Ι & Mozart (RN) της Amek, η Orion της D&R, οι 6000, TS12 και TS24 της Soundcraft, η σειρά DMR της DDA αλλά και η σειρά 902 της STUDER από τον χώρο του broadcast και πολλές άλλες....

      καλό ψάξιμο!!!
    • nikodemos
      Ημ/νία: 15:59 - 18/01/09 Εισαγωγή: Σε αυτό το δεύτερο μέρος θα ρίξουμε μια ματιά στην used αγορά outboard επεξεργαστών, αναλογικών και ψηφιακών και στο τι πρέπει να προσέχουμε. Outboard gear

      Εδώ ισχύει λίγο πολύ ότι και για τις κονσόλες (...αφού τις περισσότερες φορές οι επεξεργαστές αυτοί απότελουν μια stand alone εκδοχή του αντίστοιχου module κάποιας κλασικής κονσόλας)....και σε αυτήν την περίπτωση είναι πολύ βασικό να αξιολογήσουμε και να οριοθετήσουμε τις πραγματκές μας αναγκες πριν ξεκινήσουμε την όποια αναζήτηση.... και φυσικά να μην προβαίνουμε σε βιαστικέςκινήσεις αλλά πάντα να φροντίζουμε να είμαστε ενήμεροι για το προιόν που μας ενδιαφέρει.
      ας δούμε πιο αναλυτικά κάποια σημεία άξια ιδιαίτερης προσοχής:

      - Λειτουργική κατάσταση.....συνήθως είναι αρκετά απλό και φθηνό για τους περισσότερους μεταχειρισμένους outboard επεξεργαστές να επανέλθουν σε πλήρη λειτουργική κατάσταση (αρκεί να μιλάμε για μεταχειρισμένο και όχι κατεστραμένο ή κανιβαλισμένο)...ειδικά όταν μιλάμε για αναλογικές discrete υλοποιήσεις χωρίς πυκνοκατοικημένα pcb's....εννοείται βέβαια πως όσο πιο παλιό τόσο πιο καταπονημένο θα είναι ένα μηχανημα....τα πράγματα όμως είναι  εξίσου  δύσκολα και με πιο σύγχρονες "μαζικά παραγώμενες" υλοποιήσεις (λόγω τρόπου και ποιότητας κατασκευής) και τραγικά δύσκολα σε ψηφιακούς επεξεργαστές. Φανταστείτε κάτι ανάλογο με τις σύγχρονες τηλεοράσεις....παίρνεις μια υπέρ λεπτή και μοντέρνα τηλεόραση για ψίχουλα αλλά σε 1-2 χρόνια είναι off....ενώ η παλιατζούρα-έπιπλο SABA της μαμάς σας εξακολουθεί να παίζει....υπάρχουν ποιότητες και ποιότητες....

      - Στους αναλογικούς επεξεργαστές τα πιο ευπαθή στην πολύχρονη χρήση και συνήθως προβληματικά μέρη (αλλά ταυτόχρονα αρκετά φθηνά και έυκολα στην επισκευή) είναι οι λυχνίες από τα Vu meters και τα ποτενσιόμετρα και οι διακόπτες....δυσκολότερες περιπτώσεις  είναι τα τροφοδοτικά (σε κάποιες περιπτώσεις) και οι μετασχηματιστές εισόδου/εξόδου ενώ όταν υπάρχουν ic's και η σχεδίαση αποτελείται από surface mounted εξαρτήματα μπορεί το κόστος μιας πιθανής επισκευής να ξεπερνάει το κόστος απόκτησης καταστώντας την απαγορευτική...πολλές φορές είναι πιθανό να χρειάζεται recapping. Ιδιαίτερες περιπτώσεις βέβαια οι υλοποιήσεις με λυχνίες λόγω τόσο της ίδιας της σχεδίασης αλλά και της καταπόνησης από την θερμοκρασία.

      - Στους ψηφιακούς επεξεργαστές τα πράγματα μπορεί να είναι πολύ δύσκολα ειδικά όταν υπάρχουν custom chipsets που δεν είναιπλέον σε παραγωγή ή και βέβαια όταν η ίδια η κατασκευάστρια εταιρία του επεξεργαστή έχει σταματήσει την παραγωγή....γι'αυτό και πλην ελαχίστων εξαιρέσεων χάνουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την αξία τους.

      - Ο τρόπος που κοστολογούνται οι επεξεργαστές έχει να κάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό με το hype γύρω από το όνομα και όχι τόσο με το πραγματικό κόστος και αξία...έχοντας αυτό στο μυαλό μας (και περιορισμένο budget στην τσέπη μας) μπορούμε να ψάξουμε για επεξεργαστές με μεγάλη αξία όταν κυκλοφορούσαν οι οποίοι για Χ -  Ψ λόγους πωλούνται σήμερα για ένα κομμάτι ψωμί......κατά καιρούς δημιουργούντε εντέχνως μόδες και τρεντς γύρω από συγκεκριμένες μάρκες και τύπους μηχανημάτων που εκτοξεύουν τις τιμές στα ύψη...απλά φροντίστε να προνοείτε ή να κάνετε υπομονή....και σίγουρα μείνετε εκτός μόδας.

      - Η υποστήριξη είναι και σε αυτή την περίπτωση πολύ σημαντικός παράγωντας και σε περίπτωση πουμιλάμε για προιόντα εκτός παραγωγής θα πρέπει να ερευνήσουμε την ύπαρξη schematics αλλά και ανταλακτικών στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται δυσεύρετα ή σπάνια custom εξαρτήματα.

      - Η προέλευση (σε ότι αφορά την χρήση) επίσης είναι ένας σημαντικός παράγοντας....κατά κανόνα τα μηχανήματα που προέρχοντε από touring/PA χρήση είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση από αυτά που βρίσκοντε "προφυλαγμένα" σε ένα studio rack (είτε Pro είτε home studio) .....πολλές φορές βέβαια αυτή η πληροφορία δεν είναι διαθέσιμη.....αλλά λίγο από τον τύπο και την μάρκα του επεξεργαστή λίγο από κάποιες "ιδιαίτερες" φθορές μπορεί να γίνει αντιληπτό.....έτσι κάποιες μάρκες είναι καθαρά στουντιακές πχ neve, amek, ssl, api κλπ ενώ και σαν format οι στουντιακοί επεξεργαστές είναι σχεδόν πάντα μονοκάναλοι ή δικάναλοι ενώ για "ζωντανή" χρήση πάντα προτιμούντε multichanels (πχ 4 channels compression in 1U).....και βέβαια σαν τύπος κάθε επεξεργαστής έχει μια συγκεκριμένη κατέυθηνση είτε για live είτε για recording χρήση....σε ότι αφορά τις "ιδιαίτερες" φθορές μιλάω βέβαια για τα λυγισμένα "αυτιά" και τα έντονα σημάδια πάνω στο σασσί που σημαίνουν κάποιο πολύ έντονο χτύπημα και καταπόνηση και συχνό "βάλε - βγάλε" αντίστοιχα.

      - Σε ότι αφορά την τροφοδοσία είναι καλό να εξετάζουμε την τάση λειτουργίας της συσκευής και τις δυνατότητες μεταβολής της για να μην βρεθούμε προ εκπλήξεων...

      - Ένας ιδιαίτερα διαδεδομένος τομέας used outboard επεξεργαστών είναι τα custom racked modules από παλιές αναλογικές κονσόλες (preamps, eq, comps)...εδώ συνήθως το πρόβλημα είναι από την μια βέβαια η κατάσταση των ίδιων των mοdules αλλά από την άλλη και η ποιότητα του racking τόσο σε ότι αφορά τα υλικά που χρησιμοποιούνται όσο και στην ίδια την εργασία που έχει γίνει.Η καλύτερη (από πλευράς σιγουριάς) λύση (αλλά και πιο ακριβή) είναι να επιλέξουμε "επώνυμους" επαγγελματίες που ειδικεύονται σε αυτό το εμπόριο και μπορούν να εγγυηθούν το αποτέλεσμα ή αν "πιάνουν τα χέρια μας" να το κάνουμε οι ίδιοι....στο διαδίκτυο υπάρχει το σύνολο σχεδόν της απαραίτητης βιβλιογραφίας..... σίγουρα κοστίζει πολύ πολύ λιγότερο.

      - Πολύ καλή επιλογή στον χώρο των μεταχειρισμένων αποτελούν τα ex-demo units....πρόκειται ουσιαστικά για καινούρια μηχανήμτα τα οποία βρίσκωνταν στο show room κάποιου καταστήματος και το οποίο ανά τακτά χρονικά διαστήματα ανανεώνει το στοκ του πουλώντας σε πολύ καλές τιμές τα συγκεκριμένα κομμάτια......εννοείται πως στην Ελλάδα δεν συμβαίνουν τέτοια πράγματα ενώ στις περισότερες περιπτώσεις μιλάμε για 1 ή 2 κομμάτια οπότε όποιος προλάβει......χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση των πηγών, ενώ ακόμα καλύτερη λύση είναι η απόκτηση μιας καλής σχέσης με κάποιον συγκεκριμένο dealer.

      - Στους αναλογικούς επεξεργαστές πολύ καλές επιλογές σε ότι αφορά την ποιότητα είναι συνήθως υλοποιήσεις της δεκαετίας 70 και αρχές 80 πριν δηλαδή την υιοθέτηση μαζικότερων τρόπων παραγωγής (ic's, surface mounted components, crowded pcb's)....ενώ τρομερές κατασκευές είναι σχεδόν όλα τα Γερμανικά broadcast modules της περιόδου 55-85)......προσοχή όμως ο τρόπος κωδικοποίησης και ονομασίας των συγκεκριμένων modules είναι πολύ ιδιαίτερος και πολύπλοκος....θέλει αρκετή μελέτη για να είμαστε σίγουροι για το τι είναι αυτό που σκφτόμαστε να αγοράσουμε....αυτή ακριβώς η "ιδιαιτερότητα" και δυσκολία έχει οδηγήσει σε πολλές απάτες με άσχετα modules να πωλούντε ώς preamps  λόγω παραπλήσιας ονομασίας......έτσι πχ έχουμε Telefunken V672, V672a, V672/2 , V672b, V673 κλπ...από αυτά στην πραγματικότητα μόνο το πρώτο είναι κατάλληλο για χρήση ώς preamp ενώ τα περισσότερα από τα υπόλοιπα είναι τελείως διαφορετικές συσκευές...αντίστοιχα η σειρά 900 της STUDER περιλαμβάνει ένα κυριολεκτικά τεράστιο αριθμό από πολύ διαφορετικά μεταξύ τους σε χαρακτηριστικά input modules....οι γενικεύσεις δηλαδή είναι λίγο επικύνδυνες.

      - Σε ότι αφορά επεξεργαστές και συσκευές που εμπίπτουν στην κατηγορία του vintage gear με ότι αυτό συνεπάγεται (πολύ υψηλή τιμή, μεγάλη ηλικία) θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με το κατά πόσο έχουν γίνει "επεμβάσεις" στο εσωτερικό τους (αλλάγή εξαρτημάτων, λυχνιών, μετασχηματιστών)....στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό καθορίζει και την τιμή τους. Ο συγκεκριμένος τομέας όπως καταλαβαίνετε απευθήνεται πιο πολύ σε "συλλέκτες", "τρελαμένους" και κυρίως "έχοντες".....πριν προχωρήσετε σε μια τέτοια αναζήτηση σκεφτείτε τι ακριβώς σας προσφέρει η συγκεκριμένη απόκτηση και κατά πόσο έξυπηρετεί τις πραγματικές σας ανάγκες.

      - Ένα κοινό χαρακτηριστικό στους περισσότερους ψηφιακούς επεξεργαστές της περιόδου 80 - 95 περίπου είναι η ύπαρξη διαφορετικών εκδόσεων χωρίς να αλλάζει κάτι στην ονομασία ή στην εμφάνιση παρά μόνο το software version......καλό είναι σε αυτές τις περιπτώσεις να γνωρίζουμε τι ακριβώς ψάχνουμε γιατί μπορεί πολύ έυκολα να βρεθούμε με μια άχρηστη (σε σχέση με αυτό που πιστεύαμε) "τρελή ευκαιρία"....Αν ψάχνουμε πιο πολύ για "χαρακτήρα" σε ψηφιακά εφέ υπάρχουν πολύ καλές περιπτώσεις από πρώιμες (late 70s - early 80s) υλοποιήσεις από εταιρίες όπως η Dynacord, Rolland, Korg κλπ κλπ

       - Οι "τρελές ευκαιρίες" είναι τρομερά σπάνιες....όταν κάτι είναι πολύ φθηνό σχεδόν πάντα υπάρχει κάποιος λόγος γι'αυτό.......ειδικά όταν μιλάμε για πωλητές - ιδιώτες.

      - Η πιο λογική προσέγγιση στην απόκτηση μεταχειρισμένου εξοπλισμού είναι να ψάχνουμε για συγκεκριμένα πράγματα (είδος επεξεργαστή, τύπος και μάρκα) και όχι να "βγούμε στην γύρα" για τυχόν ευκαιρίες....είναι καλό να έχουμε κάνει την απαραίτητη προεργασία (πληροφορίες,δοκιμές,προσωπική άποψη) και να έχουμε περιορίσει τον αριθμό των πιθανών επιλογών.....έτσι αποφύγουμε τυχόν κακοτοπίες αλλά και παρορμητικές αποφάσεις.

       
       σε ότι αφορά τους AD/DA μετατροπείς (ιδιαίτερη κατηγορία)......

      Στον συγκεκριμένο τομέα οι εξελίξεις της τεχνολογίας είναι ραγδαίες....έτσι τα προιόντα αλλάζουν συνέχεια και το ίδιο και η μεταπωλητική τους αξία....έτσι αν δεν έχετε "κόλλημα" με την τελευταία γενιά των chipset μπορείτε να βρείτε σε προσιτές τιμές , μετατροπείς που πριν 10 χρόνια αποτελούσαν την αιχμή της τεχνολογίας και μπορούσε να βρει κανείς μόνο σε πανάκριβα High end studios από μάρκες - εγγύηση όπως Prism, Apogee κλπ κλπ....εννοείται πως και εδώ ισχύουν όλα όσα αναφέρθηκαν και πιο πάνω (ειδικά σε σχέση με τις εκδόσεις του software αλλά και την συμβατότητα τους με το υπόλοιπο set up σας). Παρ'όλα αυτά με σωστό ψάξιμο μπορεί καποιος να βρει συσκευές με υψηλότατο επίπεδο κατασκευής σε χρήματα που πλέον αντικατοπτρίζουν μια πιο Low End αγορά.....


      Η πιο σίγουρη "αγορά" μεταχειρισμένου επεξεργαστή είναι σίγουρα τα software plugins......παραμένουν πάντα σε άψογη λειτουργική και εμφανισιακή κατάσταση όσα χέρια και αν περάσουν....είναι πάντα σαν να βγήκαν μόλις από το κουτί τους   
    • nikodemos
      Ημ/νία: 18:04 - 19/01/09 Εισαγωγή: Στο τρίτο και τελευταίο μέρος θα δούμε την used αγορά μικροφώνων και εγγραφέων (ψηφιακών και αναλογικών). Δύο κατηγορίες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς περιλαμβάνουν τα 2 απόλυτα φετίχ των recording fans ανά τον κόσμο. vintage μικρόφωνα και αναλογικοί εγγραφείς ταινίας.

      Σε ότι αφορά τα μικρόφωνα υπάρχουν αρκετά πράγματα που θα πρέπει να προσέχουμε όταν ψάχνουμε στα μεταχειρισμένα ειδικά όταν μιλάμε για πριν το 1980....

      - Τα δυναμικά μικρόφωνα είναι γενικότερα λιγότερο ευπαθή και σίγουρα πιο ανθεκτικά στην καταπόνηση σε σχέση με πυκνωτικά και ribbon.....παρ'όλα αυτά πολλές φορές είναι εμφανώς κακοποιημένα και με έντονες φθορές πιθανότατα από εκτεταμένη live χρήση.

      - Όταν κοιτάμε μικρόφωνα που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980 θα πρέπει να κοιτάμε τον τύπο διασύνδεσης,αν δηλαδή χρησιμοποιείται το σημερινό στάνταρτ XLR connector ή κάποιον παλαιότερο τύπο (Tuchel, DIN) και αν σε αυτή την περίπτωση συνοδεύεται από το αντίστοιχοκαλώδιο ή μετατροπέα. Πιθανότατα μπορούμε να βρούμε τα κατάλληλα βύσματα σε διάφορους used gear dealers......αλλά καλό είναι να το γνωρίζουμε από πριν.

      - Ανίστοιχα πολλά "παλιά" πυκνωτικά μικρόφωνα μικρού διαφράγματος, κυρίως γερμανικά, χρησιμοποιούν διιαφορετικό τύπο τροφοδοσίας (12V) από την σημερινή 48V Phantom power οπότε απαιτούν είτε την ύπαρξη του αυτόνομου τροφοδοτικού τους είτε την μετατροπή ενός καλωδίου - βύσματος ώστε να μπορούν να δεχθούν 48V.

      - Στα πιο ακριβά μεταχειρισμένα μικρόφωνα μεγάλου διαφράγματος θα πρέπει να γνωρίζουμε αν και τι επεμβάσεις έχουν γίνει, με πιο σημαντικές τις αλλαγές λυχνίας στα αντίστοιχα μικρόφωνα, στους μετασχηματιστές εξόδου και βέβαια στις ίδιες τις κάψες.....αυτό σημαίνει πως είναι απαραίτητο αν σκεφτούμε να αγοράσουμε μεταχειρισμένο κάποιο "κλασικό" μικρόφωνο να φροντίσουμε πρώτα να μάθουμε την ιστορία του (εκδόσεις και διαφοροποιήσεις) και τους τύπους των βασικών του εξαρτημάτων.

      - Ειδικά για τα μικρόφωνα λυχνίας θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι αγοράζουμε το σύνολο των απαραίτητων εξαρτημάτων (μικρόφωνο, τροφοδοτικό, πολύπινο καλώδιο προς τροφοδοτικό) ή ότι μπορούμε να τα βρούμε από κάποια άλλη πηγή.Το ίδιο ισχύει σε ότι αφορά το mounting clip των παλιών μικροφώνων (είτε μιλάμε για αντικραδασμική είτε για απλή στήριξη) καθώς τα περισσότερα από αυτά (από πανάκριβα πυκνωτικά έως φθηνά δυναμικά) είχαν τελείως διαφορετικά κλιπς από τα σημερινά.

      - Τα πυκνωτικά μικρόφωνα και τα μικρόφωνα ταινίας επηρεάζονται ιδιαίτερα από τις συνθήκες του περιβάλλοντος που βρίσκονται.

      - Πέρα από τις εμφανείς φθορές (που μπορεί να μην σημαίνουν και τίποτα) θα πρέπει να εξετάζουμε την κατάσταση του βύσματος και των διακοπτών (αν υπάρχουν) και φυσικά να δοκιμάσουμε το μικρόφωνο για τυχόν αυξημένο θόρυβο κλπ  

      - Ένα μεταχειρισμένο  μικρόφωνο πιθανόν να χρειάζεται re-skining της κάψας (πυκνωτικά) ή της μεταλικής ταινίας (ribbon) και (αν είναι λυχνίας) αλλαγή στης λυχνίας, αλλαγή εξαρτημάτων, αλλαγή τροφοδοσίας κλπ...γενικά στα πιο ακριβά μικρόφωνα καλό θα είναι να υπολογίσουμε το συνολικό κόστος που θα έχει η αποκατασταση τους και όχι μόνο η ίδια η αγορά τους.

      - Σε ότι αφορά τα δυναμικά κυρίως μικρόφωνα (και αρκετά electret) κυκλοφορούν άπειρες παράξενες και άγνωστες 60ς επιλογές που υπόσχονται "απίστευτο vintage ήχο"  και άλλα τέτοια όμορφα σε "πολύ χαμηλές τιμές"....η αλήθεια είναι πως τα περισσότερα από αυτά είναι μικρόφωνα που συνόδευαν "σπιτικά" μαγνητόφωνα ή φθηνά broadcast electrets και δεν έχουν έχουν ιδιαίτερη σχέση με την παραγωγή μουσικής...παρ'όλα αυτά και αν δεν τρέφουμε ψευδαισθήσεις για το τι βρήκαμε μπορεί να έχουν πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα σε ηχογραφήσεις αν έχουμε όρεξη για πειραματισμό . Και τα περισσότερα από αυτά είναι και τρομερή πρόταση για διακόσμηση....

      - Όπως και σε σχεδόν όλους τους τομείς της used gear αγοράς έτσι και εδώ αποτελούν πραγματικό "θησαυρό" μικρόφωνα γερμανικής προέλευσης (και ειδικά Ανατολικογερμανικής) με τρομερή ποικιλία σε σχέδια, εκδόσεις και υποεκδόσεις...φυσικά θα πρέπει να λάβουμε υπ'όψην όλα τα παραπάνω συν το γεγονός ότι η συγκεκριμένη κατηγορία αποτελεί θύμα εκμετάλευσης από πολλούς πωλητές....



       Σε ότι αφορά τα Recorders θα τα χωρίσουμε σε 2 κατηγορίες αναλογικά (ταινία) και ψηφιακά. Η δεύτερη κατηγορία μπορεί να μας προσφέρει την δυνατότητα να "χτίσουμε" ένα πολυκάναλο στούντιο βασισμένο σε τεχνολογία που πριν 15 χρόνια ήταν πρωτοποριακή με ελάχιστα χρήματα...στα μειονεκτήματα βέβαια ότι αν μιλάμε για ψηφιακούς εγγραφείς  που χρησιμοποιούν ταινία ως αποθηκευτικό μέσο, υπάρχει τρομερή φθορά στις κεφαλές που πιθανόν να τις κάθιστά άχρηστες.....η δοκιμή είναι απαραίτητη. Παρ'όλα αυτά κάποιες από τις τελευταίες εκδόσεις των ADAT & DA88 και αν βρίσκονται σε καλή κατάσταση θα μπορούσαν να αποτελέσουν άνετα το μέσο εγγραφής σε ένα recording studio......άλλωστε έχουν ηχογραφηθεί χιλιάδες άλμπουμ σε αυτά τα μηχανήματα πριν ανακαλύψουμε την "ανωτερώτητα" των σύγχρονων DAW.......ένα κομμάτι που πρέπει να εστιάσουμε είναι η διασύνδεση τους με τον υπόλοιπο εξοπλισμό μας και τι απαιτήται για να ολοκληρωθούν λειτουργικά στον χώρο μας (ύπαρξη κονσόλας,καλωδίωση κλπ) και φυσικά με ποιο κόστος.

       Σε ότι αφορά τους εγγραφείς ταινία (reel to reel) τα γνωστά πομπινόφωνα, αποτελούν και θα αποτελούν πάντα δελεαστική πρόταση....παρ'όλα αυτά θα πρέπει να καταλάβουμε τα εξής..

      - Ένα αναλογικό πολυκάναλο μαγνητόφωνο ταινίας 2" έχει πολύ μεγάλο κόστος συντήρησης και διατήρησης σε καλή λειτουργία τόσο σε χρήμα όσο και σε χρόνο

      - Η συντήρηση και το calibration είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και τεχνική διαδικασία που απαιτεί την ανάλογη τεχνογνωσία.

      - Η διασύνδεση και η απροβλημάτιστη συνεργασία του με τον υπόλοιπο εξοπλισμό σε ένα σύγχρονο στούντιο είναι κάτι που απαιτεί επιπλέον εξοπλισμό πολλές φορές ιδιαίτερα ακριβό (συστήμα αποθορυβοποίησης, synchronizers, καλωδίωση κλπ) αλλά και την ύπαρξη recording κονσόλας είτε inline είτε split αλλά με τα ανάλογα κανάλια.

      - Τα περισσότερα εξαρτήματα σε μια τέτοια συσκευή φθείρονται και απαιτείται αντικατάσταση τους πράγμα ιδιαίτερα δύσκολο έως αδύνατο από την στιγμή που σχεδόν στο σύνολο τους δεν είναι πλέον σε παραγωγή.

      - Το ίδιο το κόστος της ταινίας (αλλά και η διαθεσιμότητα) μπορεί από μονο του να αποβεί απαγορευτικό....

      - Όπως και στις κονσόλες η καλύτερη και πιο ασφαλής επιλογή είναι αυτή του εξειδικευμένου dealer που παρέχει σέρβις και κάποιο είδος εγγύησης, και σίγουρα όχι μηχανήματα αγνώστου προελεύσεως που φαντάζουν μοναδικές ευκαιρίες.....οι τιμές σε αυτή την κατηγορία είναι σχεδόν πάντα πολύ αντιπροσωπευτικές της κατάστασης στην οποία βρίσκωντε τα μηχανήματα.

      - Τα περισσότερα πολυκάναλα που πωλούντε μεταχειρισμένα σε πολύ χαμηλές τιμές σημαίνει ότι είναι σε πολύ κακή κατάσταση....παρ'όλα αυτά ίσως είναι καλή ιδέα η συμπληρωματική αγορά ενός τέτοιου φθηνού πολυκάναλου του ιδίου τύπου για "κανιβαλισμό" και ύπαρξη ανταλακτικών.....

      - Τις περισσότερες φορές δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί η κατάσταση των κεφαλών και άλλων κρίσιμων εξαρτημάτων (εκτός αν είναι τραγική και οφθαλμφανής). Αν και έχουν μετρητές ωρών χρήσης είναι εύκολο να μηδενιστούν ή να αλειωθεί η ένδειξη....όπως και στις κονσόλες απαιτήται αυτοψία και έλεγχος από κάποιον ειδικό.

      Τα ίδια ισχύουν σε πολύ μικρότερο βαθμό και για τα 2 track master recorders 1" & 1/2". Παρ'όλα αυτά θα μπορούσε κάποιος να βρει κάποιο φθηνότερο (prosumer) πολυκάναλο ή ακόμα καλύτερα κάποιο 2 trk recorder 1/4" που απότελούν σχετικά risk free λύσεις (τουλάχιστον σε ότι αφορά το κόστος και την υποστήριξη) ώστε να πειραματιστεί με την αναλογική ηχογράφηση ή ακόμα και να το χρησιμοποιήσει ως outboard επεξεργαστή για αυθεντικό tape saturation.....και μετά κρίνει αν θέλει να κάνει το επόμενο βήμα.
    • nikodemos

      Γνωριμία με το mixing

      By nikodemos, in Παλιά Άρθρα,

      Ημ/νία: 03:40 - 25/01/09 Εισαγωγή: Μια πρώτη επαφή με την διαδικασία και τα στάδια του mixing. Δεν μιλάμε για τεχνικές και προσεγγίσεις (ίσως λίγο...) αλλά κυρίως για την μορφή της διαδικασίας, τις δυνατότητες, τα προβλήματα και κάποιες βασικές αρχές και κατευθύνσεις. Το άρθρο απευθύνεται κυρίως σε "αρχάριους" που θέλουν να γνωρίσουν το συγκεκριμένο κομμάτι της ηχογράφησης, αλλά και οι πιο έμπειροι δεν έχετε τίποτα να χάσετε. (ίσως κανένα εικοσάλεπτο!!).

      Το πρώτο πράγμα που θα ήθελα να ξεκαθαρίσω είναι πως δεν πρόκειται για κάποιον οδηγό "how to..." ή μια λίστα από "απαράβατους κανόνες". Το mixing είναι μια διαδικασία ιδιαίτερη που ο καθένας θα πρέπει να είναι ελεύθερος να προσεγγίσει με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο... όπως σε όλους τους τομείς βέβαια έτσι και εδώ υπάρχουν και τεχνικές προσεγγίσεις και φυσικοί περιορισμοί και αντικειμενικοί παράγοντες στο όλο θέμα. Αυτό το άρθρο λοιπόν είναι ένας απλός οδηγός ,μια συλλογή από προτάσεις που θα σας βοηθήσουν να αποφύγετε τις κακοτοπιές που μπορούν να σας οδηγήσουν κάποιες ελλείψεις (γνωστικές και τεχνικές) και παραλείψεις, καθώς και μια σειρά από συνηθισμένα "σφάλματα".

      Κατ' αρχάς θα πρέπει να καταλάβουμε πως στο σύγχρονο DAW περιβάλλον η μίξη είναι φυσική και σχεδόν ταυτόχρονη "προέκταση" του tracking......το τελικό αποτέλεσμα δηλαδή ουσιαστικά διαμορφώνεται παράλληλα με την ηχογράφηση και πιθανότατα δεν μιλάμε πλέον για 2 τελείως διακριτές διαδικασίες - στάδια....παρ' όλα αυτά στο συγκεκριμένο άρθρο θα εξετάσουμε το υποθετικό σενάριο της ύπαρξης 2 διακριτών σταδίων (tracking - mixing) ώστε να είναι πιο απλή και κατανοητή η σημασία κάποιων προσεγγίσεων.....θα υποθέσουμε δηλαδή ότι καλούμαστε να μιξάρουμε ένα track από το μηδέν και αφού έχει ολοκληρωθεί το tracking. Πριν κοιτάξουμε την ίδια την διαδικασία θα πρέπει να καταλάβουμε το πόσο τεράστια σημασία έχει το σωστό monitoring.....ή για να το πούμε πιο απλά....αν δεν ακούμε σωστά, δεν μπορούμε να μιξάρουμε σωστά....τι σημαίνει όμως σωστό monitoring?

      Κατ' αρχάς ξεκινάμε από τον ίδιο τον χώρο....χρειαζόμαστε έναν χώρο ο οποίος με το κατάλληλο treatment, κατασκευή και γεωμετρία να μας παρέχει τις κατάλληλες ακουστικές συνθήκες που απαιτεί το mixing......δηλαδή ένας χώρος που δεν επηρεάζει άμεσα την ακρόαση με την έντονη παρουσία και παραμονή στον χώρο συχνοτικών modes και επίσης από την έντονη επιστροφή των πρώιμων ανακλάσεων στην θέση ακρόασης...μιλάμε για έναν χώρο με συγκεκριμένο χρόνο αντήχησης , ομαλά κατανεμημένης στο συχνοτικό φάσμα.....θα πρέπει να έχουμε επίσης στο μυαλό μας ότι ένας χώρος με "κακό" treatment μπορεί να είναι ακόμη χειρότερο από το καθόλου....αυτό που θέλουμε δηλαδή είναι να μπορούμε να ακούμε το monitoring σύστημα μας απαλλαγμένο όσο είναι αυτό δυνατόν από την επήρεια του χώρου, η οποία μπορεί πολύ εύκολα να διαστρεβλώσει τόσο το συχνοτικό περιεχόμενο όσο και την στερεοφωνική εικόνα του μιξ και φυσικά να μας οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα......
       
      σε ότι αφορά το ίδιο το monitoring σύστημα θα πρέπει να δώσουμε βάση τόσο στην σωστή τοποθέτηση του (σωστό ύψος και άνοιγμα της στερεοφωνικής εικόνας, σωστή απόσταση από σκληρές επιφάνειες, decoupling των ηχείων από την υπόλοιπη κατασκευή, αποφυγή άμεσων ανακλάσεων κλπ) όσο και στην ίδια την χρήση του.....και όταν λέω χρήση εννοώ κυρίως την πηγή που τροφοδοτούμε στο σύστημα αλλά και την ένταση στην οποία δουλεύουμε....σε ότι αφορά την πηγή καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι να είμαστε σίγουροι ότι αυτό που ακούμε δεν επηρεάζεται από περιττά στάδια δρομολόγησης του σήματος που πιθανόν προσθέτουν ανεπιθύμητο "χρωματισμό" αλλά και που πιθανόν δεν είναι ιδιαίτερα ειλικρινή σε ότι αφορά το level που μπορούν να αντέξουν πριν φτάσουν στο clipping point.....σε ότι αφορά την ένταση είναι εύκολα κατανοητό πως ακραίες διαφορές στα levels μπορούν να προκαλέσουν και ακραίες διαφορές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το περιεχόμενο ενός μιξ....έτσι καλό είναι να "μάθουμε" να δουλεύουμε σε εντάσεις, που έχουν γίνει κοινά αποδεκτές ως ιδανικές για προσεκτική ακρόαση δηλαδή μεταξύ 80 & 83 db spl  στην θέση ακρόασης...επίσης είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να αναπαράγουμε την ίδια ένταση οπότε είναι βασικό να έχουμε κάποιο ακριβή τρόπο ελέγχου της στάθμης. Ας δούμε τώρα βήμα - βήμα τα βασικά στάδια του mixing.....


      Πρώτα βήματα.  προετοιμασία

      Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνουμε είναι να γνωρίσουμε καλύτερα το υλικό...... να δούμε δηλαδή τι περιέχουν ένα προς ένα τα tracks, να τα ονοματίσουμε ώστε να είναι εύκολη η αναγνώριση τους και να κρατήσουμε κάποιες πρώτες σημειώσεις για τυχόν αρχικά προβλήματα (ύπαρξη θορύβων, μεγάλες διαφορές στα tracking levels, έντονο spill ανάμεσα σε tracks, phasing problems κλπ). Στην συνέχεια μπορούμε να φτιάξουμε ένα πρόχειρο rough mix και να κάνουμε αρκετές προσεκτικές ακροάσεις από την αρχή ως το τέλος.....αυτές οι ακροάσεις είναι πολύ σημαντικές γιατί θα μας βοηθήσουν να διαμορφώσουμε ουσιαστική άποψη για το περιεχόμενο των tracks και πως αυτά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, για την κατεύθυνση την οποία θέλουμε να ακολουθήσουμε αλλά και για πιθανά προβλήματα που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε.....και έτσι φτάνουμε σε ένα κομβικό σημείο στο οποίο θα πρέπει να κάνουμε κάποιες αρχικές κρίσιμες επιλογές...κατ' αρχάς αν είμαστε ΟΚ με το περιεχόμενο των tracks και την ποιότητα της ηχογράφησης....αν όχι, ίσως το καλύτερο είναι να επιστρέψουμε πίσω στην διαδικασία του tracking για να διορθώσουμε τυχόν προβλήματα παρά να προχωρήσουμε ευελπιστώντας να τα "σουλουπώσουμε" στο mix..... μύθος νούμερο ένα..."we'll fix it in the mix"
      Δεύτερη σημαντικότατη επιλογή η αισθητική και τεχνική προσέγγιση που θα ακολουθήσουμε...
      Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε μια εικόνα του πως θέλουμε να εξελιχθεί το μιξ πριν ξεκινήσουμε και είναι ακόμα πιο σημαντικό αυτή η εικόνα να είναι ρεαλιστική και βασισμένη στο περιεχόμενο των tracks που έχουμε στα χέρια μας....πρέπει να έχουμε απόλυτη επίγνωση του υλικού που έχουμε και όχι να ξεκινάμε παρορμητικά και να ανακαλύπτουμε στην πορεία τι υπάρχει μέσα στο μιξ.....πολύ σημαντικό επίσης (και οι σημειώσεις βοηθάνε) να έχουμε σαφή εικόνα της δομής του κομματιού, της δυναμικής του κίνησης, της λογικής με την οποία "μπαινοβγαίνουν" τα όργανα, τον χώρο τους, την ταχύτητα και τυχόν αλλαγές της, τα σολιστικά σημεία αν υπάρχουν κλπ κλπ


      Οργάνωση.

      Αφού λοιπόν έχουμε μια βασική εικόνα του κομματιού μπορούμε να σχεδιάσουμε τα επόμενα βήματα μας σε σχέση με επιμέρους παράγοντες όπως την στερεοφωνική εικόνα που θέλουμε να δημιουργήσουμε, τον χώρο στον οποίο θέλουμε να τοποθετήσουμε κάθε όργανο αλλά και την συνολική απεικόνιση του mix σε σχέση με τον χώρο, τον ρόλο που θέλουμε να δώσουμε στο κάθε όργανο (σε ότι αφορά τα μεταξύ τους levels), την διατήρηση ή όχι και σε ποιο βαθμό της δυναμικής κίνησης των οργάνων  κλπ κλπ.....εννοείται βέβαια πως οι αποφάσεις μας πρέπει να συμβαδίζουν με το περιεχόμενο και τις ανάγκες του κομματιού και φυσικά του δημιουργού του....
      Μια καλή αρχική  ιδέα είναι να ομαδοποιήσουμε σε ξεχωριστά buses τα tracks ώστε να είναι πιο εύκολη η διαχείριση τους...ταυτόχρονα το busing είναι και μια μορφή επεξεργασίας όπως θα δούμε παρακάτω καθώς μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε πολύπλοκες επεξεργαστικές αλυσίδες είτε σε σειρά είτε παράλληλα....πέρα λοιπόν από το επιμέρους levelling, eq , δυναμική και fx επεξεργασία καλό θα είναι να έχουμε μια εικόνα της γενικότερης θέσης κάθε οργάνου στον χώρο αλλά και ως level από την πρώτη στιγμή που ξεκινάμε.....καλό θα είναι επίσης να χωρίσουμε χρονικά το κομμάτι σε επιμέρους τμήματα , σημαδεύοντας τα με markers ώστε να είναι εύκολα και άμεσα προσβάσιμα.

      Panning / στερεοφωνική εικόνα

      Η πρώτη απόφαση που πρέπει να πάρουμε σε σχέση με την στερεοφωνία και η οποία βέβαια εν μέρει θα καθοριστεί από τον τρόπο που έχει ηχογραφηθεί η κάθε ηχητική πηγή, είναι το πόσο διευρυμένα θέλουμε να είναι τα άκρα του στερεοφωνικού φάσματος ή αλλιώς το πόσο ισχυρό θέλουμε (σε σχέση με το περιεχόμενο) το κέντρο σε ότι αφορά κατ' αρχάς το σύνολο.......τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα (αλλά και με πολύ περισσότερες επιλογές και δυνατότητες) όταν τα περισσότερα όργανα είναι ηχογραφημένα στέρεο ή με multi miked τεχνικές.....ειδικά σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη βάση σε πιθανά phasing προβλήματα και πως αυτά "αποκαλύπτονται" ανάλογα με την θέση των μικροφώνων στην στερεοφωνική εικόνα.....πολλές φορές η λύση είναι είτε η αντιστροφή της πολικότητας κάποιων tracks, είτε ο "χειροκίνητος" χρονισμός των tracks με βάση την κυμματομορφή τους......και βέβαια ας μην ξεχνάμε ότι πολλές φορές μπορεί να πειραματιστούμε με πολλά διαφορετικά μικρόφωνα κατά το tracking χωρίς όμως να θεωρούμε ότι πρέπει στη συνέχεια να τα χρησιμοποιήσουμε όλα....... επίσης θα πρέπει να καταλάβουμε πως μια διευρυμένη η πιο "στενή" στερεοφωνία επηρεάζει την συνολική εικόνα του κομματιού σε ότι αφορά την αίσθηση της έντασης.....τέλος πολύ βασικός παράγοντας είναι η χρήση για την οποία προορίζεται το συγκεκριμένο μιξ και η οποία μπορεί να καθορίσει τις αποφάσεις μας....


      Editing

      Το editing κατά την διάρκεια της μίξης μπορεί να έχει πολλές μορφές.....η πιο απλή είναι σίγουρα το "καθάρισμα" των tracks από περιττές και άχρηστες πληροφορίες (θόρυβοι, spill από ακουστικά, ανεπιθύμητες "ουρές" από όργανα, μικρόφωνα σε multimic set up που δεν περιέχουν χρήσιμο υλικό κλπ κλπ). Στην συνέχεια μπορεί να μιλάμε για τον συνδυασμό διαφορετικών takes του ίδιου οργάνου για την δημιουργία ενός ολοκληρωμένου μοναδικού track ή για τον διαχωρισμό ενός μοναδικού track σε επιμέρους για να υπάρχει η δυνατότητα διαφορετικής επεξεργασίας....σε όλες αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να προσέχουμε τον τρόπο με τον οποίο χωρίζουμε και ενώνουμε τα διάφορα audio segments ώστε να μην δημιουργηθούν clicks & pops, δηλαδή δημιουργώντας τα κατάλληλα fades & crossfades. Επίσης στα πλαίσια του editing εντάσσουμε και τις "καταστρεπτικές" επεμβάσεις σε επίπεδο samples όπως για παράδειγμα την διόρθωση ενός στιγμιαίου clip μέσα στο ηχητικό υλικό με την επανασχεδίαση της κυμματομορφής.....Η διαδικασία του editing έχει πολλά στάδια διάσπαρτα μέσα στο συνολικό mixing, από τα αρχικά όπως το "καθάρισμα" έως πολύ μικρές λεπτομέρειες που μπορούν να διαφανούν μόνο όταν το μιξ έχει φτάσει στο τελικό στάδιο και το κομμάτι έχει πλέον ολοκληρωμένη μορφή....  


      Επεξεργασία (dynamics,eq)

      Κατ' αρχάς θα πρέπει να καταλάβουμε πως επειδή απλά και μόνο έχουμε απεριόριστες (σχεδόν) επεξεργαστικές δυνατότητες δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να τις χρησιμοποιούμε συνέχεια....ή για να το θέσω πιο απλά και με ένα παράδειγμα.....επειδή σε κάθε κανάλι έχουμε 4 μπάντες eq δεν σημαίνει πως κατ' ανάγκη πρέπει να τις χρησιμοποιήσουμε.......ειδικά με το eq και το compression πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί καθώς μπορεί να έχουν πολύ αρνητικά αποτελέσματα (πχ ένα ανομοιογενές συχνοτικά μιξ με υπερτονισμένες ή εντελώς ανύπαρκτες συχνοτικά περιοχές ή ένα υπερσυμπιεσμένο μιξ με ανύπαρκτη δυναμική κίνηση και "θολό" περιεχόμενο) ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα artifacts που έχουν τα συγκεκριμένα είδη επεξεργασίας (phasing - time shifting). Γενικά θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως αν αντιμετωπίζουμε συχνοτικά προβλήματα με κάποιο track τα οποία δεν διορθώνονται αλλά (νομίζουμε πως) καλύπτονται με την ακραία ισοστάθμιση ίσως θα είναι καλύτερα να επιστρέψουμε στο tracking και να τα επαναηχογραφήσουμε.....γενικά καλό είναι να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με την ισοστάθμιση ξεκινώντας από μια πιο αφαιρετική προσέγγιση πριν φτάσουμε σε ακραίες επεμβάσεις....
      Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δίνουμε στις επεξεργαστικές αλυσίδες που δημιουργούμε είτε με την χρήση software plugins είτε με την χρήση αναλογικών και ψηφιακών outboard επεξεργαστών.... στην μεν πρώτη περίπτωση θα πρέπει να προσέχουμε για την συμβατότητα αλλά και της συνέπειες από την εναλλαγή του εσωτερικού bit resolution (κάτι που προϋποθέτει βέβαια ότι κατανοούμε την έννοια και την σημασία του bit resolution-wordlength και γενικότερα τον τρόπο με τον οποίο καθορίζεται η δυναμική περιοχή στο digital domain) ενώ στην δεύτερη περίπτωση και από την στιγμή που έχουμε μετατροπές από A - D και το αντίστροφο κατά πόσο αυτές επηρεάζουν την ποιότητα του σήματος και βέβαια κατά πόσο είναι συμβατά τα operating levels ανάμεσα στα διασυνδεδεμένα μηχανήματα.....και στις 2 περιπτώσεις το αρνητικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι εκτός των άλλων και clipping το οποίο άσχετα αν είναι άμεσα αντιληπτό , σίγουρα επιβαρύνει και ρίχνει την ποιότητα του συνολικού αποτελέσματος. Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με εκπληκτικά αποτελέσματα οι συγκεκριμένοι επεξεργαστές, κάτι που έχει να κάνει και με τις πολλές δυνατότητες ruting & busing των σύγχρονων DAW...έτσι για παράδειγμα μπορούμε να χρησιμοποιούμε διαφορετικά compression & eq stages με πιο "απαλή" προσέγγιση σε κάθε δρομολόγηση του σήματος ώστε να πετύχουμε τελικά πιο φυσικά αποτελέσματα χωρίς τις ανεπιθύμητες κατά περίπτωση παρενέργειες, ή να χρησιμοποιήσουμε παράλληλο routing κλπ κλπ . Στο στάδιο της επεξεργασίας θα εντάξουμε και εργασίες όπως επιλογή ήχων για midi soft synths, drum replacement κλπ κλπ


      Levelling - automation

      Το πρώτο και κυριότερο πρόβλημα σε όλους τους επίδοξους mixing engineers είναι πως δεν μπορούν να αντιληφθούν πως τα faders δεν κινούνται μόνο προς τα πάνω......όταν θέλουμε να αναδείξουμε κάποιο track ίσως η καλύτερη λύση είναι να του δημιουργήσουμε τον κατάλληλο χώρο "τραβώντας λίγο πίσω" τα γειτονικά (σε σχέση με τον ρόλο και το συχνοτικό περιεχόμενο).....φυσικά και οι αναλογίες ανάμεσα στα tracks ενός κομματιού είναι κάτι που εμπίπτει στο γούστο και την αντίληψη του καθενός......ο αντικειμενικός σκοπός όμως είναι σχεδόν πάντα ό ίδιος....ένα μιξ με αρκετά ευδιάκριτο όλο το περιεχόμενο αλλά που το κάθε επιμέρους συστατικό υπηρετεί έναν σκοπό, με φανερή την δυναμική κίνηση αλλά απαλλαγμένο από έντονα αισθητές διακυμάνσεις......είναι πολύ βασικό να καταλάβουμε πως και η πιο μικρή διαφοροποίηση στο level ενός track επηρεάζει ολόκληρο το μιξ ακόμη και αν δεν είναι άμεσα αντιληπτή ως αύξηση ή μείωση της έντασης του συγκεκριμένου track.....θα πρέπει επίσης να καταλάβουμε πως τις περισσότερες φορές που κάποιο track είναι φαινομενικά αδύνατο να έρθει στην "επιφάνεια" το πρόβλημα είναι μάλλον ενορχηστροτικό παρά θέμα μιξ ......ή αν μη τι άλλο πρόβλημα της ηχογράφησης ως σύνολο. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας σε σχέση με τις αναλογίες ανάμεσα στα tracks είναι να συνειδητοποιήσουμε πως δεν υπάρχει λόγος να προσπαθούμε να χωρέσουμε τα πάντα μέσα στα τελευταία 10 dbFS από τα >120 που μας παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία ως δυναμικό εύρος.....
      Το automation τώρα είναι ένα πολύ δυνατό όπλο στα χέρια του mixing engineer....μπορεί να μας βοηθήσει να πετύχουμε το επιθυμητό μέσο level σε κάποιο track, να χειριστούμε με μεγάλη ακρίβεια τις μικροδυναμικές του χωρίς να επηρεάσουμε την χροιά του (όπως θα έκανε ένα compressor), να δώσουμε "κίνηση" στην μίξη μας ή ακόμα και να δημιουργήσουμε περίτεχνα εφέ.... παρ' όλα αυτά είναι εύκολο να παρασυρθούμε σε υπερβολές ή ακόμη και σε εντελώς άσκοπες προσπάθειες προσωρινού εντυπωσιασμού.....Χρονικά τώρα, μέσα στην διάρκεια της διαδικασίας, καλό είναι να φτάνουμε στην αυτοματοποίηση των ρυθμίσεων αφού έχουμε καταλήξει στην μέση τιμή τους (είτε μιλάμε για ένταση, είτε για panning κλπ κλπ) κάτι που θα μας γλιτώσει από αρκετό χρόνο και συνεχές "πίσω-μπρος".....πολύ χρήσιμη και σε αυτή την περίπτωση η συνήθεια να κρατάμε σημειώσεις με ιδέες αλλά και ρυθμίσεις. Στα ευρύτερα πλαίσια του automation μπορούμε να εντάξουμε και την όποια channel linking λειτουργία που μπορεί να υπάρχει σε ένα DAW ή και μια αναλογική κονσόλα (VCA automation) με την οποία μπορούμε να ελέγχουμε ταυτόχρονα ομαδοποιημένα κάποια κανάλια (δεν έχει σχέση με το busing στο οποίο οι εξόδοι των επιλεγμένων καναλιών οδηγούνται σε ένα νέο group track - bus) σε ότι αφορά το level και κάποιες άλλες λειτουργίες.....πολύ χρήσιμο σε περιπτώσεις που θέλουμε μεταβολή στην ένταση των tracks και ότι αυτό συνεπάγεται (aux sends) και όχι απλά στο σύνολο τους (bus).


      FX processing

      Άλλο ένα σημαντικό κομμάτι της όλης διαδικασίας και σίγουρα πονεμένο.....δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε μιξ κυριολεκτικά πνιγμένα στο reverb & delay.....τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα όταν μιλάμε και για κακής ποιότητας fx επεξεργαστές...ειδικά σε ότι αφορά το reverb  έχει πολύ μεγάλη σημασία η ποιότητα των αλγόριθμων καθώς και η δυνατότητα τους να δημιουργήσουν πειστικά early reflections... αυτού του είδους η επεξεργασία εκτός από την δημιουργία εντυπωσιακών εφφέ μπορούν να βοηθήσουν ιδιαίτερα τόσο στην δημιουργία συνολικής αίσθησης χώρου όσο και την βελτίωση "φτωχά" ηχογραφημένων πηγών ειδικά όταν μιλάμε για close miked τεχνικές ή για πολύ μικρούς "νεκρούς" χώρους.....Είναι γενικά καλό να μην μπερδεύουμε πολλούς διαφορετικούς "χώρους" στο ίδιο μιξ, εκτός αν αυτό είναι το ζητούμενο, και βέβαια καλό είναι να προσπαθούμε η χρήση των συγκεκριμένων εφέ να συμβαδίζει με την δυναμική και ρυθμική κίνηση των οργάνων.....σε ότι αφορά τα time based effects (delay, modulation) καλό (άλλα όχι και απαραίτητο) είναι να αναζητούμε μια ρυθμική διασύνδεση τους με το υπόλοιπο κομμάτι. Τα συνηθέστερα προβλήματα από την υπερβολική χρήση ή ακόμη και από την κακή ποιότητα αυτού του είδους των επεξεργαστών είναι το "θολό", muddy & unfocused mix καθώς και η υπέρμετρη ενίσχυση συγκεκριμένων συχνοτικών περιοχών όπως τα συριστικά σύμφωνα στην φωνή, το attack στις χορδές μιας ακουστικής κιθάρας κλπ κλπ  .....ειδικά για αυτό το είδος της επεξεργασίας η ποιότητα και η απόδοση του μόνιτορ συστήματος που χρησιμοποιούμε είναι καταλυτικής σημασίας. Σε ότι αφορά πιο εξειδικευμένα είδη επεξεργασίας όπως pitch shifting, saturation, distortion κλπ έκει τα πράγματα έχουν να κάνουν περισσότερο από οτιδήποτε με την αντίληψη και την αισθητική του καθενός.


      Busing - Main Mix Bus - Mixdown

      Φτάνοντας προς το τέλος της διαδικασίας μπορούμε να ασχοληθούμε με τα ομαδοποιημένα tracks (buses) τόσο σε ότι αφορά τις εντάσεις τους όσο και την περαιτέρω επεξεργασία...έτσι ουσιαστικά (αν θέλουμε) μπορούμε να έχουμε το mix μας χωρισμένο σε επιμέρους submixes τα οποία μπορούμε να επεξεργαστούμε κατά βούληση, πράγμα πολύ χρήσιμο όταν θέλουμε να επέμβουμε στην χροιά, ένταση ή δυναμικό έλεγχο μιας ολόκληρης ομάδας οργάνων με κοινά χαρακτηριστικά (πχ overdrive guitars) ή και πιο απλά στο σύνολο των tracks ενός multi miked οργάνου (πχ drum set).....με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να έχουμε ακόμη καλύτερο έλεγχο της όλης διαδικασίας χωρίζοντας την ουσιαστικά σε 3 στάδια.....tracks - subgroups (buses) - main mix (masterbus) και αντίστοιχα μοιράζοντας και τα διάφορα στάδια της επεξεργασίας (κάτι που ειδικά σε ότι αφορά την ισοστάθμιση και την δυναμική επεξεργασία δίνει πολύ περισσότερες δυνατότητες και ιδιαίτερη ευελιξία). Επίσης σε αυτό το στάδιο και αν έχουμε την δυνατότητα μπορούμε να συνεχίσουμε την μίξη μας εκτός DAW δηλαδή όπως έχει μείνει πιο γνωστό "Out of the box" και να επιλέξουμε την λύση του αναλογικού summing είτε μέσω κάποιας κονσόλας είτε κάποιου summing mixer.....δεν θέλω να επεκταθώ στις διαφορές ανάμεσα στο ψηφιακό και αναλογικό summing, η ουσία είναι πως μπορούμε να πετύχουμε αρκετά διαφορετικά αποτελέσματα (καλύτερα ή χειρότερα, είναι υποκειμενικό)....για να έχει όμως νόημα κάτι τέτοιο θα πρέπει να γνωρίζουμε τον εξοπλισμό που χρησιμοποιούμε ώστε να μπορούμε να αποφασίσουμε αν είναι επιθυμητή η "παρουσία" του στο τελικό αποτέλεσμα (ως ηχητική ταυτότητα)......επίσης σε αυτό το ίδιο στάδιο του multi busing μπορούμε να κάνουμε export το μιξ μας με την μορφή stems (groups) να κάνουμε export δηλαδή για κάθε bus ξεχωριστά ώστε να δώσουμε mix μας σε αυτή την μορφή σε κάποιο mastering studio για  stem mastering. Αν αποφασίσουμε να μείνουμε στο ψηφιακό domain (in the box) θα πρέπει να κάνουμε export μέσω του main mix bus σε ένα stereo αρχείο. Είναι αρκετά διαδεδομένη η χρήση κάποιας επιπλέον μορφής επεξεργασίας στο main mix bus είτε με την μορφή κάποιου compressor είτε με την μορφή κάποιου eq είτε και των 2. Ειδικά το compression στο mix  bus είναι αρκετά συνηθισμένο πιο πολύ όμως σαν ένας τρόπος ομογενοποίησης του υλικού παρά ως compression / limiting......όπως πολλές φορές είναι και η προσθήκη μέσω κάποιου high end eq του λεγόμενου "air", δηλαδή ελαφριά και ομαλή (broadband) ενίσχυση του άνω άκρου του συχνοτικού φάσματος. Ένα βασικό ζήτημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι το πότε (σε ποιό στάδιο της μίξης) θα προσθέσουμε τους συγκεκριμένους επεξεργαστές στο main mix bus ώστε να προστεθούν ομαλά στην υπόλοιπη επεξεργαστική αλυσίδα και να βοηθήσουν πραγματικά στο καλύτερο τελικό αποτέλεσμα.
      Τέλος είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται το ψηφιακό summing στα σύγχρονα DAW και πιο συγκεκριμένα την έννοια της δυναμικής περιοχής και το πως αυτή αλλιώνεται καθώς μεταβάλλεται το εσωτερικό bitrate, τι συμβαίνει όταν μειώνεται το wordlength στην έξοδο του DAW, ποια είναι η σημασία του dithering & noise shaping, ποιες είναι οι καλύτερες επιλογές που μπορούμε να κάνουμε σε σχέση με το export format κλπ κλπ.

      Κάποιες απλές και γενικές συμβουλές.

      - προσπαθήστε να μην ακούτε και επεξεργάζεστε διαρκώς μεμονωμένα τμήματα του κομματιού αλλά συχνά πυκνά κάντε προσεκτικές ακροάσεις ολόκληρου του κομματιού....είναι πολύ βασικό να υπάρχει μια συνέχεια στην όλη διαδικασία....η αποσπασματική επεξεργασία έχει σχεδόν πάντα ακουστά (δυσάρεστα) αποτελέσματα και οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα για την εικόνα του μιξ.

      - Κάντε συχνά διαλείμματα και προσέχετε τις εντάσεις στις οποίες δουλεύετε.....η ακοή μας κουράζεται εύκολα και όσο πιο πολύ κουράζεται τόσο περισσότερο χρειάζεται όλο και μεγαλύτερες μεταβολές για να αντιληφθεί την όποια διαφορά....και φυσικά φροντίστε να δουλεύετε ένα μιξ μόνο όταν είσαστε ξεκούραστοι.

      - "Σώστε" κάθε ουσιαστική εξέλιξη του μιξ σας σαν διαφορετικό αρχείο......φροντίστε να δίνετε περιγραφικούς και σαφείς τίτλους σε κάθε save (πχ song3_mixA_Levels+EQ_drumBusCompression)....με αυτό τον τρόπο έχετε ένα οργανωμένο ιστορικό στο οποίο μπορείτε να ανατρέξετε κάθε στιγμή

      - σε συνάρτηση με το προηγούμενο.....μην διστάσετε να πάτε ένα βήμα πίσω αν νιώσετε ότι βρίσκεστε σε τέλμα....ή ακόμη και να ξαναξεκινήσετε από την αρχή....ίσως κάποια πράγματα έρθουν πιο φυσικά την 2η,3η ή 33η φορά.....

      - προσπαθήστε να έχετε ένα συγκεκριμένο στόχο όταν προχωράτε στα "ενδότερα" της μίξης ενός κομματιού .

      - Η ακρόαση μέσω ακουστικών μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας , παρ' όλα αυτά μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη για την αναζήτηση καλά κρυμμένων θορύβων, clicks & pops , clipping points κλπ κλπ

      - προσπαθήστε όταν επεξεργάζεστε μεμονωμένα tracks να το κάνετε κυρίως "μέσα" στο μιξ και όχι έχοντας συνέχεια τα συγκεκριμένα tracks σε κατάσταση solo.

      - Πριν αρχίσετε να boostάρετε ή να κόβετε συχνότητες και να "κομπρεσάρετε" για να δώσετε αυτό που λείπει σε ένα όργανο που έχει ηχογραφηθεί με 2 ή περισσότερα μικρόφωνα (πχ drums) μπείτε στον κόπο να τσεκάρετε για τυχόν προβλήματα φάσης.....θα σας γλυτώσει από πολύ κόπο...

      - είναι πιο λογική προσέγγιση να τελειοποιείτε σταδιακά το σύνολο ενός μιξ και όχι μεμονωμένα όργανα ή ομάδες.....από ένα γενικό rough mix δηλαδή προς ένα ολοκληρωμένο mix πάμε βήμα - βήμα επιστρέφοντας διαρκώς και τελειοποιώντας κάθε ομάδα ή όργανο....το αντίθετο (δηλαδή για παράδειγμα να φτιάξουμε έναν "τέλειο" ήχο κιθάρας μέσα σε ένα ατελές σε όλα τα υπόλοιπα σύνολο) πιθανόν να μας οδηγήσει σε λάθος επιλογές και αποτελέσματα.

      Αυτά προς το παρόν. Καλές μίξεις!!!  
    • nikodemos

      What about "mastering"

      By nikodemos, in Παλιά Άρθρα,

      Ημ/νία: 13:14 - 05/05/09 Εισαγωγή: Με αφορμή (άλλη) μια συζήτηση περί mastering αυτές είναι κάποιες σκέψεις σχετικά με την όλη έννοια του, ως αναπόσπαστο(;) κομμάτι της μουσικής παραγωγής και της τέχνης των ηχογραφήσεων Το mastering είναι πρώτα απ'όλα ένα κομμάτι της όλης παραγωγικής διαδικασίας. Ως κρίκος λοιπόν της όλης επεξεργαστικής και παραγωγικής αλυσίδας έχει και αυτό την σημασία και την αξία του και φυσικά λόγο ύπαρξης.

      Δεν βρίσκω κανέναν απολύτως λόγο να το θεωρήσω ως το πιο σημαντικό κομμάτι της παραγωγικής διαδικασίας αλλά σίγουρα δεν βρίσκω και κανέναν λόγο να το υποβιβάσω ως ασήμαντο.....και βέβαια επαναλαμβάνω για μια ακόμη φορά (το έχω κάνει πολλάκις εδώ μέσα) πως οι συμμετέχοντες στην όλη διαδικασία πλην των ίδιων των δημιουργών είναι απλά συντελεστές και όχι συνδημιουργοί.


      Λίγα λόγια περι μάστερινγκ (ή πρε-μάστερινγκ) όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ:

      Κατ'αρχάς δεν πρέπει να ξεχνάμε πως υπάρχει το αρκετά απλό στην κατανόηση αλλά πολλές φορές περίπλοκο στην εφαρμογή θέμα της μετατροπής του προιόντος της μίξης στο κατάλληλο προς μαζική αναπαραγωγή format και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αυτό είναι ένα θέμα που ξεκίνησε με την ανάγκη επεξεργασίας του τελικού προιόντος της μίξης κατά την "μεταφορά" του στους δίσκους βινυλίου οι οποίοι λόγω κατασκευής και ιδιοτήτων δεν μπορούσαν να αποτυπώσουν αυτούσιο (χωρίς μετατροπή) την ηχητική πληροφορία με ακρίβεια ......και αυτό φυσικά δεν είναι κάτι που έγινε ξαφνικά περιττό με την "εξαφάνιση" των δίσκων βινυλίου....το αντίθετο....σήμερα η ποικιλία των format αναπαραγωγής καθιστά ακόμη πιο ουσιαστική την ύπαρξη του mastering....έτσι έχουμε πχ τα κλασικά audio cd, τα "συμπιεσμένα" format (mp3 κλπ), τα format που θα επενδύσουν εικόνα (είτε μιλάμε για πολυκάναλο ήχο σε ένα dvd είτε μιλάμε για άλλες video εφαρμογές), έχουμε τα sacd, έχουμε κάποια radio ή video edits κλπ κλπ....και όλα αυτά πολύ πιθανόν να προκύπτουν από το ίδιο αρχικό προιόν....Στην ουσία λοιπόν βλέπουμε ότι πάντα υπάρχει μια κάποια ασυμβατότητα ανάμεσα στο τελικό προιόν της μίξης και στο μέσο μαζικής αναπαραγωγής και ακρόασης , είτε μιλάμε για τις ιδιαιτερότητες του βινυλίου, είτε για τα προβλήματα της πρώτης περιόδου των ψηφιακών μέσων (ποιότητα DA στα cd player, άγνοια πέρι dithering, λάθη κβαντισμού κλπ κλπ) είτε για τους περιορισμούς κάποιων σύγχρονων φορμά, είτε απλά για την τεράστια διαφορά ανάμεσα στα σύγχρονα ηχητικά στάνταρτς κατά την ηχογράφηση και την διατήρηση ενός απαρχαιωμένου μέσου αναπαραγωγής...
      Άρα θα πρέπει κατ'αρχάς να καταλάβουμε πως το mastering (τουλάχιστον ως πρωταρχικός σκοπός) δεν είναι η τόσο η επεξεργασία σε ότι αφορά την αισθητική πλευρά της ηχητικής πληροφορίας όσο η μετατροπή του στο επιθυμητό format με τον καλύτερο και πλέον απροβλημάτιστο τρόπο.

      Σε ότι αφορά λοιπόν την μουσική παραγωγή που είναι και του άμεσου ενδιαφέροντος μας το mastering περιλαμβάνει την μετατροπή του sampling freq/bitrate στο standard των audio cd's, την δημιουργία ενός track index συμβατού με τα αποδεκτά στάνταρτς, την επιλογή των κενών ανάμεσα στα tracks, την δημιουργία κάποιων fade in/out & crossfades αν αυτό είναι επιθημητό, την απαλοιφή πιθανών θορύβων (clicks&pops) που διέφυγαν από το mixing, το leveling μεταξύ των tracks, το συνολικό leveling και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση της δυναμικής περιοχής κλπ κλπ.....από εκεί και πέρα και αν αυτό είναι σκόπιμο και επιθημητό ο mastering engineer είναι πιθανόν να επέμβει και στην χροιά αλλά και στην δυναμική επεξεργασία των tracks πολλές φορές απλά στα πλαίσια ενός καλύτερου matching μεταξύ των tracks, κάποιες φορές ίσως πιο δημιουργικά και παρεμβατικά αλλά πάντα με την λογική της βελτίστοποίησης και όχι της αισθητικής παρέμβασης.

      Είναι λογικό πως για να μπορέσουν να συμβούν όλα τα παραπάνω θα πρέπει να ισχύουν κάποιες προυποθέσεις τόσο σε ότι αφορά τον εξοπλισμό όσο και τον ανθρώπινο παράγωντα.
      Έτσι μια τέτοια διαδικασία (όπως αντίστοιχα και πιθανότατα πολύ περισσότερο στην μίξη) χρειάζεται τον κατάλληλο χώρο (σε ότι αφορά την ακουστική του), το κατάλληλο monitoring σύστημα (σε ότι αφορά την απόδοση, το matching με τον χώρο, την δυνατότητα καλιμπραρίσματος κάθε εισόδου και εξόδου, την βεβαιώτητα της ηχτικής πιστότητας και διάυγειας όλων των διασυνδέσεων του συστήματος κλπ κλπ), το κατάλληλο metering σύστημα (ευέλικτο, ακριβές, με δυνατότητα clip metering,  συμβατό με διαφορετικά metering πρωτόκολα κλπ κλπ) το κατάλληλο μέσο αναπαραγωγής και επεξεργασίας - σταθμό εργασίας (συμβατό με όλα τα digital format, ικανό non destructive editing περιβάλλον, επεξεργαστική ισχύ, ύπαρξη ικανών επεξεργαστικών audio tools, dithering & noise shaping αλγόριθμων, όπως βέβαια και ικανοποιητικόυ sample rate convertion, δυνατότητα για ευέλικτη διασυνδεσιμότητα και ενσωμάτωση εξωτερικών επεξεργαστών κλπ κλπ), τα κατάλληλα αποθηκευτικά μέσα (υποστήριξη διαφορετικών format) και φυσικά ο κατάλληλος υλικοτεχνικός εξοπλισμός σε ότι αφορά την AD-DA και διασυνδεσιμότητα μεταξύ σταθμών επεξεργασίας (tranparency, sampling rate/bitrate compatibility κλπ κλπ).
      Αυτό θα έλεγα πως είναι το απαραίτητο set up ενός comercial audio production suite.
      Από εκεί και πέρα εισερχώμαστε στο θέμα της πιο παρεμβατικής - δημιουργικής επεξεργασίας η οποία (αν είναι επιθυμητή) απαιτεί και αυτή τον ανάλογοκατά περίσταση εξοπλισμό...αλλά εδώ εισερχώμαστε και στο θέμα υποκειμενικό γούστο και άποψη οπότε δεν θα μπω σε περαιτέρω λεπτομέρειες.....
      ....και φθάνουμε στον άνθρωπο-χειριστή.....
      Δεν ξέρω αν υπάρχουν "μαγικά αυτιά" (...ή και αν χρειάζονται ακόμη) αλλά σίγουρα υπάρχουν οι έννοιες γνώση, εμπειρία, μουσική κουλτούρα και παιδεία, τεχνογνωσία και άποψη....και αυτές πάντα θα αποτελούν τον καθοριστικότερο παράγωντα είτε μιλάμε για επαγγελματίες είτε για ερασιτέχνες.....στην πραγματικότητα η μόνη ουσιαστική διαφορά ανάμεσα σε αυτές τις 2 κατηγορίες ανθρώπων είναι πως στην πρώτη (επαγγελματίες) όλα τα παραπάνω (έμψυχα και άψυχα) είναι προυπόθεση και η έλειψη τους είναι απαράδεκτη ενώ στην δεύτερη οι ελείψεις σε όλους τους προαναφερθέντες τομείς είναι αναμενόμενες και αποδεκτές.


      Τι θέλω να πω λοιπόν;

      Μπορεί ένας ερασιτέχνης να φτιάξει ένα καλό μάστερ? Φυσικά.. γιατί όχι; Απλά οι πιθανότητες μεταβάλονται ανάλογα με τις ικανότητες και γνώσεις του καθενός, τις προσδοκίες, , το υλικό, τον αντικειμενικό σκοπό και τέλος τέλος τον εξοπλισμό (όπως τον περιέγραψα πιο πάνω)

      Μπορεί ένας "επαγγελματίας" να φτιάξει ένα κακό μάστερ?.....φυσικά....και γιατί όχι....ισχύουν και πάλι τα ίδια....απλά εδώ αφ'ενός δεν είναι και τόσο συνιθισμένο και αφ'ετέρου είναι απαράδεκτο να συμβαίνει.

      ...καλώς ή κακώς η στατιστική θα ευνοεί πάντα τον επαγγελματία.....και καλώς ή κακώς όσο υπάρχουν άνθρωποι ή εταιρίες που έχουν την δυνατότητα να επιλέγουν την καλύτερη δυνατή λύση για το προιόν τους τα commercial studios (mastering & recording γενικότερα) θα συνεχίσουν να υπάρχουν......με μια επισήμανση όμως..... ο "επαγγελματισμός" δεν καθορίζεται από την φορολογική  δήλωση αλλά από την ποιότητα των γνώσεων, της υποδομής και φυσικά των παρεχώμενων υπηρεσιών του κάθε φερόμενου ως επαγγελματία.

      Μια άλλη σημαντική παράμετρος της πολύχρονης αυτής διαμάχης είναι το κατά πόσο είναι υπερτιμημένο ή όχι το mastering τόσο ως διαδικασία όσο και ως υλικό κόστος.....

      Σε ότι αφορά το πρώτο μέρος , δηλαδή την σπουδαιότητα του mastering ως κομμάτι της όλης παραγωγικής διαδικασίας, η θέση μου είναι ήδη διατυπωμένη σε άλλα τόπικ και είναι απλή.....είναι ίσως το λιγώτερο επιδραστικό (ή αν θέλετε έτσι θα έπρεπε να είναι) και κατ'επέκταση το λιγώτερο σημαντικό τμήμα της όλης αλυσίδας, αλλά ταυτόχρονα ως τελευταίος κρίκος στην σειρά έχει την μοναδική ιδιότητα να αναδείξει ή να καταβαραθρώσει όλους τους προηγούμενους.....και αυτό το αντιφατικό στοιχείο του χαρακτήρα της όλης διαδικασίας αναιρεί την προηγούμενη πρόταση πέρι σημαντικότητας (και εδώ ακριβώς έγκειται η άποψη μου ότι "έτσι θα έπρεπε να είναι" που διατύπωσα πριν....το mastering δηλαδή ως μια πιο διαικπερεωτική διαδικασία και άρα λιγώτερο έως καθόλου επιδραστική για το συνολικό αισθητικό αποτέλεσμα είναι λιγώτερο "επικύνδηνη" για το σύνολο της διαδικασίας). Άρα ναι μεν δεν είναι παρά μια τεχνική διαικπερέωση και κάποιες τελευταίες πινελιές αλλά ταυτόχρονα είναι αυτό που είτε θα ολοκληρώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μια μουσική παραγωγή, είτε θα την χαντακώσει.....ίσως λοιπόν η σωστή (προσωπική μου) τοποθέτηση θα ήταν - Υπερκτιμημένο και με μυθολογικές προεκτάσεις μεν, αλλά σημαντικότατο δε (είτε για καλό,είτε για κακό). Και ναι συμφωνώ με αυτά που υποστηρίζουν οι πολύπειροι και αφοσιωμένοι mastering engineers "πέρι τεράστιων διαφορών για εκπαιδευμένα αυτιά" αλλά ταυτόχρονα υποστηρίζω πως αντίστοιχα στα προήγουμενα στάδια μπορούν να συντελεστούν "κοσμογονικές διαφοροποιήσεις" για "εκπαιδευμένα ΑΛΛΑ και μη αυτιά".....

      Σε ότι αφορά το δεύτερο μέρος, που ίσως είναι και αυτό που πραγματικά προκαλεί την όποια διαμάχη, δηλαδή το αντίτιμο-κόστος......εδώ η άποψη μου είναι πως όχι δεν είναι υπερτιμημένο το mastering....τουλάχιστον όχι στον μέσο όρο των τιμών της αγοράς......και εξηγούμαι.
      Είναι αρκετά τα χρήματα?.......σίγουρα ναι
      Είναι "γρήγορα" τα χρήματα.....σίγουρα ναι  

      ΑΛΛΑ....
      Όπως πολύ σωστά έχει κατά καιρούς διατυπωθεί από αρκετούς επαγγελματίες τόσο το υλικό κόστος όσο και το ανθρώπινο (μόρφωση, εμπειρία, συνεχής αναζήτηση κλπ κλπ) για την δημιουργία ενός σοβαρού audio production suite είτε mastering είτε mixing είτε recording είναι ΤΕΡΑΣΤΙΟ.....αυτόν όμως τον συνδυασμό ανθρώπινης τεχνογνωσίας-άποψης και εξοπλισμού καλείται να πληρώσει ο πελάτης και όχι τον απόλυτο χρόνο που δαπανήθηκε για να ολοκληρωθεί η δουλειά του.....και είναι σαφέστατα πολύ πιο τίμιο να είναι αυτό τελείως ξεκάθαρο στον πελάτη από το να προσπαθεί κάποιος να χρονοτριβεί μήπως και δικαιολογήσει την αμοιβή του....δεν μιλάμε για ιδιωτικούς υπάλληλους που πρέπει να συμπληρώσουν οκτάωρο αλλά για εξειδικευμένους επαγγελματίες που καλούντε να παραδώσουν ένα έργο-υπηρεσίες ενός α' επιπέδου και τηρώντας κάποια συγκεκριμένα αντικειμενικά και υποκειμενικά (του πελάτη) στάνταρτς...αν αυτό μπορούν να το κάνουν μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα είναι άξιο θαυμασμού (των ικανοτήτων τους) και όχι σκεπτικισμού (πέρι των προθέσεων τους).


      Και κάτι τελευταίο.....θα πρέπει να αντιληφθούμε πως το "επώνυμο" mastering είναι αντικειμενικά ο πιο φθηνός τρόπος (αναλογικά με όλα τα υπόλοιπα στάδια μιας μουσικής παραγωγής) να δώσουμε μια επίφαση (και γιατί οχι και πραγματική κάποιες φορές) "λουσάτου και πολυτελούς περιτυλίγματος" σε μια μέτρια σε γενικές γραμμές παραγωγή (και σε ότι αφορά την ποιότητα αλλά και το κόστος)....και σε πολλά είδη μουσικής αυτό αποτελεί και ένα πρώτης τάξεως promotion trick ....και δεν είναι απαραίτητα κατακριτέο....το αντίθετο μάλιστα....οτιδήποτε μπορεί να "προσθέσει" είναι θετικό.....το ζήτημα - ερώτημα είναι μήπως θα απέδιδε περισσότερο (τουλάχιστον ουσιαστικά) η επένδυση αν γινόταν σε κάποιο πρώτερο στάδιο.....για μένα πιθανότατα....και ακόμη πιο πολύ αν γινόταν στο σύνολο της διαδικασίας.

      ...με λίγα λόγια

      - μπορεί το καλό master να "απογειώσει"-ολοκληρώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μια καλή μίξη ενός καλού κομματιού?
      ....σίγουρα ναι

      - μπορεί το κακό master να "χαντακώσει" μια καλή μίξη?.....σίγουρα ναι

      - μπορεί μια κακή μίξη να διορθωθεί στο μάστερ......σίγουρα όχι

      - μπορούν οι ατέλειες μιας καλής σε γενικές γραμμές μίξης να καλυφθούν στο μάστερ?.....πιθανότατα και ανάλογα με τις ικανότητες του μαστερά

      Από εκεί και πέρα δεν πρέπει να ξεχνάμε και μια άλλη πολύ σημαντική παράμετρο του θέματος mastering , το restoration , την "επαναφορά" δηλαδή τόσο σε λειτουργική όσο και σε εναρμονισμένη με τα σύγχρονα φορμάτ μορφή, δουλειά τρομερά σημαντική, δύσκολη και επίπονη (πραγματική τέχνη) που δυστυχώς περνάει κάπως απαρατήρητη


      ...τα παραπάνω είναι οι προσωπικές μου απόψεις σε μια πολύ γενική και ίσως στενή θεώρηση ενός μικρού τμήματος της όλης παραγωγικής διαδικασίας....στην πραγματικότητα θεωρώ πως είναι μάλλον λάθος να κατακερματίζουμε το σύνολο και να επικεντρώνουμε σε επιμέρους τμήματα αποκομένοι από την συνολική εικόνα.
      Όλοι κρινόμαστε αποκλειστικά και μόνο από αυτά που παράγουμε και όχι από αυτά που γράφουμε ή λέμε
    • nikodemos

      Mix bus compression

      By nikodemos, in Παλιά Άρθρα,

      Ημ/νία: 20:27 - 16/05/09 Εισαγωγή: Η χρήση compression στο mix bus, είτε μιλάμε για ΟΤΒ είτε για ΙΤΒ μίξεις, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Δυστυχώς εξίσου διαδεδομένη είναι τόσο η υπερχρήση, όσο και η λανθασμένη χρήση. Γι'αυτό ίσως είναι καλό να ξαναρίξουμε μια ματιά στο συγκεκριμένο θέμα. Οχι τόσο στο πως αλλά κυρίως στο πότε και γιατί. Η χρήση compression στο main mix bus σίγουρα δεν είναι κάτι καινούριο στην όλη διαδικασία του mixing....υπήρχε σαν λογική εδώ και πάρα πολλά χρόνια αλλά έγινε σχεδόν αναπόσπαστο κομμάτι της όλης διαδικασίας από την στιγμή που αυτού του είδους οι επεξεργαστές άρχισαν να αποτελούν μέρος του master section των high end recording consoles...
      Έτσι από την εποχή του 2254 της Neve αλλά πολύ περισσότερο με την εμφάνιση και καθιέρωση της SSL 4000 και του περιβόητου buss compressor που ενσωμάτωνε, η χρήση compression στο mixbus είναι ιδιαίτερα προσφιλής στους mixing engineers, σχεδόν αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς τους και σίγουρα ένα από τα "μυστικά όπλα" χιλιάδων επιτυχημένων mix.....βέβαια πλέον υπάρχει μια τεράστια ποικιλία από bus compressors με διαφορετικά χαρακτηριστικά και φυσικά διαφορετικές "γεύσεις"...και φυσικά η λογική είναι η ίδια είτε μιλάμε για αναλογικούς hardware επεξεργαστές είτε για ψηφιακά software plugins.

      Ας δούμε λοιπόν ποιοί είναι οι βασικοί στόχοι που καλείται να εκπληρώσει η συγκεκριμένη διαδικασία...

      a. levelling/limiting
      .....αν και πλέον η αιτία έχει ουσιαστικά εκλείψει, τόσο στα χρόνια της ταινίας (ως master recording) όσο και στα πρώτα άγουρα χρόνια των ψηφιακών μάστερ και της περιορισμένης δυναμικής περιοχής των 16bit , υπήρχε αρκετά έντονη (όχι βέβαια πάντα) η ανάγκη για την επίτευξη ενός αρκετά υψηλού μέσου level (hot) είτε για να αντισταθμηστούν τα μειονεκτήματα της ταινίας (hiss, s/n ratio) είτε για να επιτευχθεί το επιθυμητό saturation, είτε για να αξιοποιηθεί στο έπακρο η δυναμική περιοχή των 16bit κατά την μετατροπή σε ψηφιακό φορμάτ. Έτσι με την χρήση του compression αμβλύνονταν οι "επικίνδυνες" κορυφές με αποτέλεσμα να αυξάνεται το θεωρητικό headroom και να μπορεί να αυξηθεί με ασφάλεια το επιθυμητό level μέσω του make up gain stage του compressor. Σήμερα αποτελεί πιο πολύ τρόπο για να ελέγχουμε το μέσο level αλλά και να προσδώσουμε κάτι από την λογική των πολλαπλών gain stages του recording chain της καθαρά αναλογικής εποχής.

      b. "glueing" compression
      ..αυτό θα μπορούσαμε στα ελληνικά να το ονομάσουμε ομογενοποίηση....περνώντας δηλαδή το σύνολο της ηχητικής πληροφορίας που αποτελείται από πολλά διαφορετικά, τόσο συχνοτικά όσο και σε σχέση με την δυναμική τους κίνηση, επι μέρους στοιχεία μέσα από ένα levelling amplifier (compressor) μπορούμε να δώσουμε μια πιο "συμπαγή" εικόνα του υλικού τόσο σε ότι αφορά την δυναμική κίνηση αλλά και σε ότι αφορά την συχνοτική συμπεριφορά (ως ακουστού artifact του compression)....να αμβλύνουμε δηλαδή τις κορυφές που ξεχωρίζουν και ταυτόχρονα να φέρουμε στην επιφάνεια στοιχεία που έως εκείνη την στιγμή είχαν χαθεί, και φυσικά να δώσουμε την αίσθηση μιας ενοιαίας δυναμικής κίνησης ως σύνολο.

      c. sonic footprint
      ...εδώ βέβαια μιλάμε για το ιδιαίτερο "χρώμα" που θα δώσει ο κάθε επεξεργαστής είτε εξαιτίας του ποσσοστού και του τρόπου επεξεργασίας είτε απλά της τοπολογίας του.....εννοείται πως αυτό το τμήμα θα μπορούσαμε να το δούμε σε συνδυασμό με το προηγούμενο δηλαδή την ομογενοποίηση του υλικού....έτσι τελείως διαφορετική συμπεριφορά έχει ένας vca compressor στο mixbus απ'ότι ένας valve mu compressor και αντίστοιχα και τελείως διαφορετικό ηχόχρωμα ακόμη και όταν απλά παρεμβάλοντε στο signal chain με μηδενικό gain reduction.

      Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να σκεφτούμε είναι το αν και πως θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μια τέτοια μορφή επεξεργασίας, όπως επίσης και το σε ποιό στάδιο (χρονικό) της μίξης θα πρέπει να την εισάγουμε.
      Η χρήση του compression στο mix bus δεν είναι αυτοσκοπός και σίγουρα δεν είναι απαραίτητη προυπόθεση για μια επιτυχημένη μίξη......φυσικά και μπορεί να προσθέσει θετικά στοιχεία σε μια μίξη αλλά από την άλλη πλευρά η κακή ή απλά υπερβολική χρήση μπορεί τελικά να αποδυναμώσει το συνολικό αποτέλεσμα......και αναφέρομαι φυσικά στο ευδιάκριτο pumping, στην εξάλειψη της δυναμικής περιοχής, στην αλοίωση της συχνοτικής συμπεριφοράς του κομματιού κλπ κλπ .....από την άλλη ένα προσεκτικό και έξυπνο compression στο mix bus μπορεί να αποτελέσει μια πολύ δραστική βοήθεια στην συνολική εικόνα του κομματιού αναδυκνείωντας το σύνολο των συστατικών του καιφέρνωντας ένα βήμα πιο κοντά στην ευτυχή ολοκλήρωση μιας σωστής μουσικής παραγωγής....

      Πως θα πάρουμε λοιπόν αυτή την απόφαση?

      Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν υπάρχει απλή απάντηση σε αυτή την ερώτηση....είναι κάτι που θα πρέπει να κρίνει ο καθένας με βάση την αισθητική του αλλά και την εμπειρία και γνώση του εξοπλισμού που έχει στην διάθεση του....και φυσικά με τον σκοπό τον οποίο πιστεύει ότι προσπαθεί να εξυπηρετήσει όπως περίπου τους περιέγραψα πιο πάνω.

      Χρονικά τώρα , ουσιαστικά υπάρχουν 2 σχολές....αυτοί που επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν compression στο main bus αφού ουσιαστικά έχουν ολοκληρώσει το μεγαλύτερο  και σημαντικότερο μέρος της μίξης και απομένουν κάποιες λεπτόμερειες και αυτοί που ουσιαστικά ξεκινούν να μιξάρουν έχωντας πάντα στο mix bus τον compressor της επιλογής τους. Στην πρώτη περίπτωση το compression παίζει πιο πολύ τον ρόλο του φινιρίσματος-ομογενοποίησης του υλικού είτε αμβλύνωντας τις άκρες είτε απλά λόγω της ιδιαίτερης (ηχητικά) συμπεριφοράς του επεξεργαστή ενώ στην δεύτερη αποτελεί βασικό κομμάτι του συνολικού ηχητικού αποτυπώματος του set up καθώς αλληλεπιδρά με κάθε κίνηση και απόφαση μας. Στην πρώτη περίπτωση συνήθως υπάρχει ελάχιστο ή και καθόλου gain reduction από το compressor και συμμετέχει πιο πολύ ως ένα ιδιαίτερο τελικό gain stage και γι'αυτό σε αυτήτην λογική θα συναντήσει κανείς πιο εύκολα ιδιαίτερους και χρωματισμένους επεξεργαστές όπως πχ τα manley vari mu , LA2A και συνήθως με αρκετά "αργές" ρυθμίσεις σε ότι αφορά το attack. Από την άλλη πλευρά συνήθως βρίσκουμε γρήγορους VCA comps με έντονο pumping αλλά αρκετά "αχρωμάτιστη" τοπολογία (transformerless) όπως το διάσημο ssl g384 και οι διάφοροι κλώνοι του.......κάπου ανάμεσα υπάρχουν και τα FET comps μς τον γρήγορο αλλά και χρωματισμένο bright χαρακτήρα τους.......εννοείται βέβαια πως αυτά δεν αποτελούν κάποιο κανόνα και πως ουσιαστικά δεν υπάρχει κάποιος κανόνας, παρά μόνο δοκιμή και πειραματισμός ανά περίσταση.

      Σε γενικές γραμμές πάντως το bus compression είναι καλό να προσεγγίζεται με προσοχή και μέτρο....είναι πολύ εύκολο να "καταστρεψουμε" ένα μιξ ή στην καλύτερη περίπτωση να κάνουμε την δουλειά ενός mastering engineer ακόμη πιο δύσκολη......ειδικά αν αυτό που μας ενδιαφέρει είναι κυρίως το glueing comp τότε το gain reduction δεν χρειάζεται να υπερβαίνει το 1 με 2 db (ειδικά αν αναλογιστουμε το πόσο αργά ανταποκρίνονται τα VU meters) στα πιο δυνατά περάσματα και πιθανότατα με ένα συνδυασμό αργού attack ώστε να μην γίνεται εύκολα αντιληπτό και γρήγορου (λιγώτερο ή περισσότερο ανάλογα με το περιεχόμενο) release και φυσικά με την επιλογή ενός επεξεργαστή που ταιριάζει στον σκοπό μας είτε με τα χρωματισμένα gain & I/O stages (πχ tubes & traffos) είτε με τα εντελώς transparent (πχ VCA & electr.ballanced). Αν πάλι μας ενδιαφέρει μια πιο επιθετική προσέγγιση και ένας πιο σφιχτός punchy (ότι και αν σημαίνει αυτό!!! ) ήχος τότε ίσως θα είναι καλύτερα να επιλέξουμε την mixing in to compression προσέγγιση και ακόμα καλύτερα με κάποιον επεξεργαστή που θαμας δώσει την δυνατότητα επιλογής μεταξύ wet/dry signal (ουσιαστικά μιλάμε για parallel compression).

      Δύο ακόμη σημαντικοί παράγωντες σε ότι αφορά την προσέγγιση μας θα πρέπει να είναι η επιλογή ανάμεσα σε linked stereo ή dual mono λειτουργεία ειδικά όταν έχουμε έντονες διακυμάνσεις σε σχέση με την στερεοφωνική εικόνα του υλικού και φυσικά η δυνατότητα για την παρεμβολή ενός HP φίλτρου στο gain detection. Και οι 2 αυτές παράμετροι είναι πολύ σημαντικές τόσο για να πετύχουμε στον μέγιστο βαθμό το επιθυμητό ηχητικά αποτέλεσμα όσο και για να αποφύγουμε ενοχλητικά και ανεπιθύμητα artifacts (pumping, stereo image shifting).
    • nikodemos
      Ημ/νία: 03:45 - 30/05/09

      Εισαγωγή: Πόσο σημαντική και πόσο επιθυμητή είναι η αισθητική παρεμβατικότητα στο mixing? Είναι ο mixing engineer καλλιτέχνης ή απλά εντολοδόχος συντελεστής? Ποιά είναι τα όρια της δημιουργικής παρεμβατικότητας σε μια τέτοια διαδικασία?...και το κυριότερο πως μπορούμε να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα? Δεν ξέρω τις απαντήσεις, απλά γράφω κάποιες σκέψεις προς προβληματισμό.

      Το κατά πόσο το mixing είναι μια τεχνοκρατική διαδικασία ή μια αισθητική παρέμβαση είναι μια μάλλον λάθος διατυπωμένη απορία. Η αλήθεια είναι πως είναι μάλλον και τα δύο ή ακόμη καλύτερα πως ο ρόλος του μεταβάλλεται κατα περίπτωση δίνοντας προτεραιότητα είτε στην μία είτε στην άλλη πλευρά...αλλά πάντα μιλάμε για τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος.
      Ήθελα λοιπόν να γράψω κάποιες προσωπικές σκέψεις σχετικά με την αισθητική προσέγγιση του mixing σε σχέση με το τελικό αποτέλεσμα και αν τελικά μπορεί υπάρχει μια ιδεατή μορφή προσέγγισης. 
       
      Επ'ουδενί δεν αμφισβητώ την σημασία της προσωπικής σφραγίδας του mixing engineer και την αποτύπωση της άποψης του στο προς επεξεργασία υλικό...το αντίθετο μάλιστα...θέλω να πιστεύω πως η πλειονότητα των ανθρώπων που μου εμπιστεύονται την δουλειά τους το κάνει συνειδητά και επιζητώντας την δική μου προσωπική άποψη και ήχο. Το ζήτημα όμως είναι to πως, και αν αυτή η προσέγγιση μπορεί να είναι τόσο ευέλικτη και ευπροσάρμοστη ώστε να μετουσιώνεται σε επιτυχημένα μιξ ασχέτως μουσικού ιδιώματος, συνθήκών και ατόμων.
       
      Θα είμαι λοιπόν απόλυτα ειλικρινής λοιπόν  και θα πω πως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.... τουλάχιστον όχι σε εμένα και τουλάχιστον όχι όπως το διατύπωσα παραπάνω.
       
      Θεωρώ λοιπόν πως ειδικά σε ότι αφορά το mixing ο πιο σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα ενός επιτυχημένου αποτελέσματος (πέρα από την αυτονόητη τεχνογνωσία και συνθήκες) είναι η κοινή αισθητική και η καλλιτεχνική ταύτιση δημιουργού και λοιπών συντελεστών. Φυσικά και με ιντριγκάρει να δουλεύω με πολλά διαφορετικά μουσικά είδη αλλά πάντα μέσα στα όρια μιας γενικότερης αισθητικής προσέγγισης της μουσικής αλλά και της ζωής γενικότερα.
       
      Και μέσα σε αυτά τα (προσωπικά και διαφορετικά για τον καθένα) όρια όμως είναι και πάλι δύσκολο να προσεγγίζεις μια τέτοια διαδικασία διατηρώντας μια ισσοροπία ανάμεσα στα προσωπικά "θέλω" και "πιστεύω" , στην εκπλήρωση των κοινά αποδεκτών (ανά ιδίωμα αλλά και γενικότερα) τεχνικών στόχων και στην βέλτιστη ολοκλήρωση και υλοποίηση του αρχικού οράματος του δημιουργού (και κυρίως από την δική του οπτική γωνία). Γιατί τελικά και η μίξη δεν είναι παρά ένα ακόμη κομμάτι της όλης διαδικασίας υλοποίησης αυτής της αρχικής ιδέας.
       
      Έχουμε λοιπόν 3 διαφορετικά στοιχεία (προσωπική άποψη - τεχνική "αρτιότητα" - δημιουργός) που είναι πολύ εύκολο να έρθουν σε αντίθεση μεταξύ τους είτε δημιουργώντας ένα άνισο και ασύνδετο τελικό αποτέλεσμα είτε ως πλήρεις αντιφάσεις απλά να αλληλοακυρωθούν.....αυτό είναι βέβαια το άσχημο σενάριο. Από την άλλη έχουμε το ιδεατό, δηλαδή αυτά τα 3 στοιχεία να αλληλοσυμπληρωθούν και να οδηγήσουν διαδοχικά στην επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού μας. Έτσι ξεκινώντας από την αρχική ιδέα και όραμα (δημιουργός) θα δημιουργήσουμε το κατάλληλο περιβάλλον - υπόστρωμα, απαλλαγμένο από τεχνικές ελείψεις και σφάλματα (τεχνική αρτιότητα) που θα μας βοηθήσει να επιλέξουμε και να προσθέσουμε και την καλύτερη και ωφελιμότερη για το κομμάτι πλευρά της επεξεργαστικής παρεμβατικότητας μας (προσωπική άποψη-αισθητική). Για να καταφέρουμε λοιπόν αυτόν τον δημιουργικό συμβιβασμό θα πρέπει κατ'αρχάς να γνωρίζουμε το αρχικό όραμα και στόχο του δημιουργού, να έχουμε την κατάλληλη τεχνογνωσία και εξοπλισμό για να το στηρίξουμε και βέβαια να έχουμε τόσο την δημιουργική έμπνευση όσο και την τεχνική ικανότητα να ενσωματώσουμε αρμονικά την προσωπική μας άποψη.
       
      Θα θέσουμε ως δεδομένο ότι όλοι οι "επίδοξοι" ή ήδη έμπειροι mixing engineers έχουμε αυτό που ονόμασα "δημιουργική έμπνευση" καθώς είναι ούτως ή άλλως κάτι εντελώς υποκειμενικό και άρα δύσκολο να αποτιμηθεί. Παράλληλα θα θέσουμε ως δεδομένη και την ανάγκη ύπαρξης της απαραίτητης τεχνογνωσίας και υλικοτεχνικού εξοπλισμού ή έστω την συνάρτηση της με την ποιότητα (τεχνική αλλά και αισθητική) του τελικού αποτελέσματος. Αυτά που σίγουρα δεν μπορούμε να θεωρούμε ως δεδομένα είναι την δυνατότητα να ταυτιστούμε με το όραμα του δημιουργού αλλά και την ερμηνεία της "αρμονικής ενσωμάτωσης" της προσωπικής μας άποψης και δημιουργικής παρεμβατικότητας. Και φυσικά τα πράγματα γίνοντε πολύ πιο πολύπλοκα όταν μιλάμε για υλικό το οποίο μας είναι άγνωστο τόσο ως προς το περιεχόμενο του όσο και ως προς την διαδικασία που το δημιούργησε (ηχογράφηση - συντελεστές και εξοπλισμός).
       
      Θα ξεκινήσω ανάποδα, από την "αρμονική ενσωμάτωση" της δικής μας άποψης στο τελικό αποτέλεσμα...τα πράγματα είναι απλά, αρμονία υπάρχει μόνο όταν το τελικό αποτέλεσμα έχει την έγκριση του δημιουργού του. Πολλές φορές όλοι εμείς που ασχολούμαστε με την παραγωγή μουσικής (ως τεχνικοί συντελεστές) τείνουμε να ξεχνάμε τόσο τον ρόλο μας όσο και το πιο απλό, δηλαδή το όνομα "κάτω" από το οποίο το υλικό στο οποίο δουλεύουμε θα φτάσει στο κοινό.
       
      Πιστεύω πάρα πολύ στην δημιουργικότητα των mixing engineers και στην συνεισφορά τους στο τελικό αποτέλεσμα αλλά πιστεύω επίσης πως αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με την συγκατάθεση και τελική έγκριση του δημιουργού.
       
      Όταν αυτή η συγκατάθεση δεν υπάρχει τότε ή έχουμε παρουσιάσει λάθος την δουλειά μας  ή δεν την έχουμε κάνει καλά ή πολύ απλά δεν υπάρχει αυτή η αρμονία για την οποία μιλάμε.
       
      Και φτάνουμε λοιπόν στην δυνατότητα μας να ταυτιστούμε με το υλικό και τον δημιουργό του.
      Και εδώ τα πράγματα μπορούν να είναι πολύ απλά....θα πρέπει κατ'αρχάς να έχουμε μια πλήρη εικόνα του υλικού, του ανθρώπου-ων που το δημιούργησε αλλά και του σκοπού για τον οποίο δημιουργήθηκε.
       
      Τα δύο πρώτα είναι σίγουρα πιο έυκολα αλλά πολύ σημαντικά , δηλαδή το να έχουμε μια πλήρη εικόνα του υλικού που θα δουλέψουμε τόσο τεχνικά (πως ηχογραφήθηκε - εξοπλισμός, χώρος, συντελεστές κλπ) όσο και αισθητικά (ενορχήστρωση, ιδίωμα, ιδιαιτερότητες κλπ) αλλά και να έχουμε άμεση επαφή και συννενόηση με τον-τους δημιουργούς ώστε να βρούμε μια κοινή γλώσα επικοινωνίας. Αυτά τα δύο στοιχεία και η επίγνωση τους θα μας οδηγήσουν λογικά και στο τρίτο δηλαδή στο να αντιληφθούμε και τον σκοπό-στόχο που από την πλευρά μας καλούμαστε να εκπληρώσουμε.

      Τέλος θα πρέπει να καταλάβουμε πως τόσο ο σωστός εξοπλισμός και συνθήκες όσο και πρωτίστως η τεχνογνωσία και η εμπειρία, καλώς ή κακώς αποτελούν κατά βάση προυπόθεσεις για να πετύχουμε στον μέγιστο δυνατό βαθμό τον στόχο που θέτουμε όποιος και αν είναι αυτός....δεν υπάρχουν δηλαδή λιγώτερο ή περισσότερο απαιτητικές ή "δύσκολες" μουσικές αλλά απλά λιγώτερο ή περισσότερο ικανοί άνθρωποι και συνθήκες.  
       
    • nikodemos
      Ημ/νία: 01:10 - 12/06/09 Εισαγωγή: Η ηχογράφηση της φώνης αν και δείχνει μια φαινομενικά απλή διαδικασία, είναι στην πραγματικότητα ιδιαίτερα πολύπλοκη αλλά και ιδαίτερα καταλυτική ως προς το τελικό αποτέλεσμα του συνόλου του κομματιού. Η ηχογράφηση της φώνης αν και δείχνει μια φαινομενικά απλή διαδικασία, είναι στην πραγματικότητα ιδιαίτερα πολύπλοκη αλλά και ιδαίτερα καταλυτική ως προς το τελικό αποτέλεσμα του συνόλου. Θα χωρίσουμε το παρόν άρθρο σε 3 μέρη

      - την προετοιμασία για ηχογράφηση (set up, mic choise & placement & signalchain)
      - την ηχογράφηση
      - την επεξεργασία στην μίξη

      Ας ξεκινήσουμε από το πρώτο και θα ακολουθήσουν και τα άλλα δύο.


      Προετοιμασία

      Όπως σε όλες τις ηχογραφήσεις μέσω μικροφώνου, έτσι και στην φωνή ο χώρος και η ακουστική συμπεριφορά του είναι καθοριστικότατοι παράγοντες και έτσι θα ξεκινήσουμε από εκεί. Πολλές φορές ο κόσμος λανθασμένα θεωρεί πως όταν τοποθετούμε ένα μικρόφωνο πολύ κοντά στην ηχητική πηγή (close micing) κατά κάποιο "μαγικό" τρόπο εξαφανίζουμε την, αρνητική ή θετική, επίδραση της ακουστικής συμπεριφοράς του χώρου μέσα στον οποίο βρίσκετε αυτή η ηχ.πηγή.
       
      Η αλήθεια είναι πως όσο πλησιέστερα βρίσκεται το μικρόφωνο στην πηγή τόσο μειώνεται η επίδραση του χώρου, παρόλα αυτά ούτε πρόκειται αυτή να εξαλειφθεί ούτε η παρουσία της είναι αμελητέα. Στην ηχογράφηση της φωνής ο παράγοντας χώρος είναι πολύ βασικός γιατί πολλές φορές μιλάμε για close to mid. dist. micing. Έτσι θα πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί τόσο με την επιλογή του χώρου όσο και με την επιλογή της θέσης στον χώρο.
       
      Πολλοί επίσης (και πάλι λανθασμένα) θεωρούν πως το ιδανικό περιβάλλον για ηχογράφηση φωνής είναι ένα ανηχοικό, σχεδόν εργαστηριακό περιβάλλον......αν και υπάρχουν περιπτώσεις που η σχεδόν ολοκληρωτική έλλειψη ανακλάσεων πιθανόν να είναι επιθυμητή, εν τούτοις στην πλειονότητα των περιπτώσεων αυτές οι ανακλάσεις είναι που μάλλον δημιουργούν την αίσθηση της αμεσότητας στον ήχο της φωνής και της δίνουν ρεαλιστική απεικόνιση μέσα στην ηχογράφηση. Από την άλλη πλευρά οι έντονες ανακλάσεις πέρα από το γεγονός ότι δεν μπορούν να αφαιρεθούν (ουσιαστικά) από το ηχογραφημένο υλικό μπορούν επίσης να δημιουργήσουν προβλήματα φάσης αλλά και βέβαια να αλλοιώσουν το συχνοτικό περιεχόμενο της ηχ. πηγής.

      Ξεκινάμε λοιπόν με το ότι είναι πολύ σημαντικό ο χώρος που θα επιλέξουμε να εξυπηρετεί σε γενικές γραμμές τον αντικειμενικό σκοπό που θέτουμε κατά την έναρξη της ηχογράφησης. Από εκεί και πέρα θα πλησιάσουμε όσο είναι δυνατόν το πρακτικά τέλειο, τόσο με την επιλογή της θέσης της πηγής στον χώρο, όσο και με την θέση του μικροφώνου προς την πηγή, την ίδια την επιλογή του μικροφώνου, την ακουστική διαμόρφωση του άμεσα περιβάλλοντος χώρου μέσω ακουστικών πάνελς κλπ κλπ.

      Ας προχωρήσουμε λοιπόν στην επιλογή του κατάλληλου μικροφώνου...κατ'αρχάς θα πρέπει να καταλάβουμε πως δεν υπάρχουν κατάλληλα και ακατάλληλα μικρόφωνα για την φωνή αλλά κατάλληλες και επιτυχημένες ανά περίσταση επιλογές. Έτσι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποιο μικρόφωνο που να αποδίδει τέλεια - ιδανικά με όλες τις φωνές και υπό όλες τις συνθήκες. Αντίθετα και αναλόγως με το ζητούμενο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε μικροφώνου οι ιδανικές επιλογές μπορεί να είναι πάρα πολλές.
       
       
      Προσωπικά όταν επιλέγω μικρόφωνο για μια φωνή ψάχνω γι'αυτό που είτε θα αναδυκνύει και θα κολακεύει κάποια επιθυμητά αλλά ίσως δυσδιάκριτα χαρακτηριστικά της είτε θα αμβλύνει κάποια όχι τόσο ευπρόσδεκτα στοιχεία (έντονα ένρινος χαρακτήρας, έντονοι συρριστικοί φθόγγοι κλπ) είτε βέβαια ο συνδυασμός και των δύο. Έτσι όταν πχ θέλω να έχω έντονο χαμηλοσυχνοτικό περιεχόμενο σε μια απαλή φωνή θα επιλέξω ένα μικρόφωνο με έντονο αλλά όμορφο proximity effect, όταν έχω μια φωνή με ένρινο χαρακτήρα αλλά και χωρίς αέρα θα επιλέξω ένα μικρόφωνο με scooped mid's, όταν έχω μια φωνή μέ έντονα ένοχλητικά ψηλά μεσαία πιθανόν να επιλέξω ένα πιο "σκοτεινό" vintage tube μικρόφωνο χωρίς τα hyped ψηλά των περισσοτέρων μοντέρνων LDC, όταν έχω μια πολύ έντονη και δυναμική φωνή πιθανόν θα επιλέξω κάποιο broadcast δυναμικό όπως το SM7 κλπ κλπ κλπ κλπ.... you get the picture.

      Αν και έχει επικρατήσει να βλέπουμε συνήθως LDC για ηχογράφηση φωνής (ο λόγος είναι πως τα πιο "αργά" και "στρόγγυλα" μικρόφωνα μεγάλου διαφράγματος κατά κάποιο τρόπο κολακεύουν την φωνή) παρ'όλα αυτά οποιοδήποτε μικρόφωνο υπο συνθήκες θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον συγκεκριμένο σκοπό.  

      Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποιος κανόνας για την επιλογή και την τοποθέτηση του μικροφώνου....if it sounds good, it's good.

      Από εκεί και πέρα θα πρέπει να καταλάβουμε πως η συχνοτική και δυναμική απόκριση κάθε μικροφώνου δεν είναι κατι που παραμένει σταθερό και αμετάβλητο αλλά αντίθετα εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες με κυριότερο την πίεση του προσκρουώμενου ήχου και την διεύθυνση του σε σχέση με το μικρόφωνο (και το πολικό του διάγραμμα). Έτσι μπορούμε να επέμβουμε πολύ ουσιαστικά στο αποτέλεσμα αλλάζοντας τις τιμές στις παραμέτρους απόσταση πηγής - μικροφώνου, γωνία πρόσκρουσης και πολικό διάγραμμα του μικροφώνου. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να φθάσουμε στις περιγραφές που έκανα πριν.

      Σε ότι αφορά την επιλογή προενίσχυσης ισχύουν πάνω κάτω τα ίδια, δηλαδή η επιλογή βασίζεται στην προσπάθεια για ένα perfect matching με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φωνής και του μικροφώνου αλλά με επιπρόσθετο στοιχείο και το σωστό τεχνικό matching ανάμεσα στην έξοδο του μικροφώνου και την είσοδο της προενίσχυσης και την ύπαρξη του αναγκαίου gain. Έτσι ένα δυναμικό μικρόφωνο όπως και ένα μικρόφωνο ταινίας έχουν ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες σε ενίσχυση της εξόδου τους και αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν.  

      Από εκεί και πέρα μπορούν να ακολουθήσουν και άλλα στάδια επεξεργασίας όπως η ισοστάθμιση και το compression. Προσωπικά θεωρώ πως η ισοστάθμιση στην φωνή θα πρέπει να έχει κυρίως αφαιρετικό και ελαφρά επιδιορθωτικό χαρακτήρα...δηλαδή απλά να αφαιρέσει κάποιο ανεπιθύμητο artifact όπως πχ το χαμηλοσυχνοτικό rumble μιας λυχνίας στο signal chain ή απλά να επαναφέρει κάτι που έχει "χαθεί" στην διαδικασία πχ λίγο "αέρα" στο υψηλότερο συχνοτικό φάσμα. Θεωρώ πως αν το αποτέλεσμα απαιτεί δραστικές παρεμβάσεις ισοστάθμισης τότε είναι πολύ προτιμότερο να επιστρέψουμε και πάλι στην αρχή ξανα εξετάζοντας το κάθε μας βήμα (χώρος, μικρόφωνο, γωνία, πολ. διάγραμμα, απόσταση, προενίσχυση κλπ κλπ).

      Αντίθετα προσωπικά θεωρώ το compression ένα πολύ συχνά απαραίτητο συστατικό του tracking της φωνής για δύο βασικά λόγους. Ο πρώτος είναι βασικά το levelling αλλά και η προστασία του AD που ακολουθεί από overloading & clipping. Δηλαδή η διατήρηση ενός ικανοποιητικού μέσου level που όμως δεν θα αλοιώνει σε σημαντικό βαθμό την μικροδυναμική κίνηση ενός track. Εδώ θα πρέπει να πω πως κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εφικτό με την χρήση του compression και μόνο και πολύ συχνά απαιτεί και συμμετοχή άλλων παραγόντων όπως θα δούμε στο 2ο μέρος. Ο δεύτερος λόγος είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε επεξεργαστή και πως αυτά αλληλεπιδρούν με το ήδη υπάρχον matching μικροφώνου και προενίσχυσης. Μιλάω δηλαδή ουσιαστικά και πάλι για το ίδιο πράγμα, δηλαδή το τέλειο ταίριασμα ή καλύτερα την ανάδειξη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο κάποιων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ηχ.πηγής. Το compression ειδικά όταν περιλαμβάνει και κάποιο "ιδιαίτερο" gain stage αποτελεί ίσως το καλύτερο μέσο για να εμπλουτίσουμε τόσο τα δυναμικά όσο και τα συχνοτικά χαρακτηριστικά μιας φωνής ακόμη και με μηδενικό gain reduction, γι'αυτό και δεν είναι πολύ απίθανο να δει κάποιος και περισσότερους από έναν compressor σε ένα signal chain φωνής με το καθένα να εξυπηρετεί έναν συγκεκριμένο σκοπό.

      Ανακεφαλαιώνοντας το πρώτο μέρος λοιπόν προσωπικά θεωρώ ως ιδεατή προσέγγιση στην ηχογράφηση φωνής το ιδανικό ανά περίσταση matching μεταξύ φωνής - χώρου - μικροφώνου/προενίσχυσης και επεξεργασίας. Αυτό φυσικά προυποθέτει τόσο γνώση και εμπειρία των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε τμήματος του εξοπλισμού μας όσο και του χώρου στον οπόίο βρισκόμαστε και φυσικά την δυνατότητα να αναγνωρίζουμε και να αντιλαμβανόμαστε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε φωνής και τις ανάγκες που καλείται αυτή να εξυπηρετήσει μέσα στο κομμάτι.          
    • nikodemos
      Ημ/νία: 17:11 - 13/06/09 Εισαγωγή: Πολλοί θεωρούν πως έχοντας επιλέξει μικρόφωνο και προενίσχυση έχουν ολοκληρώσει το σημαντικότερο μέρος της ηχογράφησης μιας φωνής. Ευτυχώς ή δυστυχώς τα πράγματα είναι κάπως πιο πολύπλοκα. Ηχογράφηση
      Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι έχουμε επιλέξει τόσο τον χώρο και την θέση όσο και το μικρόφωνο(-α) που θα χρησιμοποιήσουμε καθώς και το υπόλοιπο signal chain. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως κάποιες φορές ακόμη και μέσα στο ίδιο μουσικό κομμάτι τα συστατικά αυτής της αλυσίδας μπορεί να μεταβάλλοντε. Έτσι πχ μπορεί να έχουμε ένα αρκετά "ήσυχο" κουπλέ στο οποίο χρειαζόμαστε μια "απαλή" αλλά "γεμάτη" αντρική φωνή και ένα ρεφραίν στο οποίο η ίδια φωνή "αγριέυει" τόσο σε χροια όσο και σε ένταση αλλά και τονικότητα. Αυτό σημαίνει πως πιθανότατα θα πρέπει να επέμβουμε τόσο στην απόσταση του μικροφώνου αλλά ίσως ακόμη και στην ίδια την επιλογή του και από εκεί και πέρα φυσικά και στις υπόλοιπες επιλογές και ρυθμίσεις μας. Το ζητούμενο όμως είναι αυτό να γίνει χωρίς να εμποδίζει την ροή της δημιουργικής διαδικασίας και χωρίς να αποσυντονίζει τον καλλιτέχνη.

      Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για το πως θα μπορούσαμε να συνδυάσουμε διαφορετικές ρυθμίσεις, τεχνικές και επιλογές, από το να μεταβάλει κατά βούληση (μας) ο τραγουδιστής την απόσταση και την γωνία με το μικρόφωνο έως το να έχουμε ταυτόχρονα 2 ή περισσότερα μικρόφωνα στις κατάλληλες θέσεις και από τον διαχωρισμό των μερών του vocal track σε επιμέρους takes έως την ηχογράφηση πολλών διαφορετικών συνδυασμών ολόκληρου του vocal track και το ανάλογο μετέπειτα editing. Στην απόφαση μας όμως καταλυτική σημασία έχει το ποια μέθοδος είναι αυτή που θα δημιουργήσει τις ιδανικές συνθήκες στον τραγουδιστή ώστε να αποδόσει τα μέγιστα.

      Πιθανότατα η κατάλληλότερη επιλογή να είναι βέβαια και ένας συνδυασμός των παραπάνω, αλλά ότι και αν κάνουμε αυτό προυποθέτει πολύ καλή γνώση του προς ηχογράφηση υλικού , των αναγκών αλλά και του σκοπού. Έτσι πχ η μεταβολή στην απόσταση ή στην γωνία ανάμεσα στην πηγή και στο μικρόφωνο μπορεί να μας βοηθήσει να "αποφύγουμε" κάποιον έντονα συρριστικό φθόγγο, ένα πιθανό overloading από κάποια συλλαβήμε πολύ "αέρα" κλπ κλπ ενώ το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την στιγμιαία μεταβολή του input gain της προενίσχυσης ή του bus fader που "οδηγεί" το vocal track στο DA (fader riding). Όλα αυτά λοιπόν προυποθέτουν τόσο μια σωστή προεργασία πάνω στο υλικό και τις απαιτήσεις του (πχ η δημιουργία ενός cue sheet με βάση τους στίχους και τις ιδαίτερες απαιτήσεις κάθε σημείου) όσο και άριστη γνώση του εξοπλισμού μας (πχ συχνοτική απόκριση του κάθε μικροφώνου υπό συγκεκριμένη γωνία). Με πολύ απλά λόγια λοιπόν η δουλειά μας δεν τελειώνει με την τοποθέτηση του μικροφώνου αλλά έχει πολλά στάδια ακόμη να διανύσει έως την επιτυχημένη ολοκλήρωση της.....και ας μην ξεχνάμε πως η πραγματική ουσία είναι η αποτύπωση μιας "μαγικής" στιγμής,κάτι που σημαίνει πως πρέπει να είμαστε πάντα έτοιμοι να την καταγράψουμε με επιτυχία και χωρίς τεχνικά λάθη και φυσικά να έχουμε και την δυνατότητα να την αναγνωρίσουμε.

      Πολύ σημαντικός παράγωντας επίσης είναι η δημιουργία ενός σωστού cue feed (headphones mix) για τον τραγουδιστή. Είναι απόλυτα λογικό πως για να μπορεί κάποιος να τραγουδήσει σωστά θα πρέπει να ακούει σωστά. Αυτό το cue mix θα πρέπει να γίνεται κατ'υπόδειξη του τραγουδιστή αλλά ταυτόχρονα αρκετά γρήγορα ώστε να μην τον κουράσει, ενώ πιθανότατα θα πρέπει να είναι αρκετά διαφορετικό από το μιξ που ακούμε εμείς ώστε να κρίνουμε αν είναι καλό ή όχι κάθε take (χωρίς βέβαια αυτό να είναι απαραίτητο...μπορεί πολλές φορές το μιξ που έχουμε εμείς στα μόνιτορ να καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες κάποιου τραγουδιστή).

      Δύο ακόμη πολύ βασικά σημεία (αν και λιγώτερο εντυπωσιακά) στην επιτυχή έκβαση ενός vocal session είναι η καλή και απροβλημάτιστη επικοινωνία ανάμεσα στο control room και στο recording room και η σωστή χρήση του pre roll time από τον χειριστή του DAW, tape κλπ κλπ.
      Το πρώτο νομίζω πως είναι αυτονόητο το πόσο σημαντικό είναι...το δεύτερο είναι κάτι που συνήθως οι ηχολήπτες δεν καταλαβαίνουν πόσο ευεργητικό ή καταστροφικό μπορεί να είναι. Μιλάω βέβαια για τα playback cue points, τα σημεία δηλαδή από τα οποία ξεκινάει να τρέχει το playback κατά την ηχογράφηση. Θα πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή καθώς πολύ μικρός pre roll χρόνος δεν επιτρέπει στον τραγουδιστή να μπει στο κλίμα ή ακόμη και να καταλάβει "που βρίσκεται" ενώ αντίστροφα υπερβολικοί pre roll χρόνοι μπορεί να τον αποσυντονίσουν ή και βέβαια μέσω της επανάληψης να τον κουράσουν ή και να τον εκνευρίσουν....γι'αυτόν ακριβώς τον λόγο υπάρχει πάντα η (κατά περίσταση) χρυσή τομή και τα άπειρα markers των σύγχρονων DAW.

      Σε ότι αφορά το τεχνικό μέρος θα πρέπει να έχουμε υπ'όψην πως η φωνή μπορεί να έχει μεγάλες και αρκετά γρήγορες διακυμάνσεις στην ένταση και συνεπώς είναι σκόπιμο να φθάνουμε στο AD με αρκετό headroom αλλά από την άλλη και αρκετά hot level ώστε να διατηρήσουμε το απαραίτητο δυναμικό εύρος. Ένα πολύκαλό ξεκίνημα είναι να έχουμε τα peak μεταξύ -10 -5 dbfs και το rms level περίπου στα -15 με -20 dbfs.  

      Αυτά που θα γράψω από εδώ και πέρα είναι κάποιες γενικές προσωπικές μου επιλογές και φυσικά δεν αποτελούν κανόνα ή την (μόνη) σωστή επιλογή....παρ'όλα αυτά μπορεί σε κάποιους να φανούν χρήσιμα.

      - Προτιμώ σχεδόν πάντα να ηχογραφώ ολόκληρα take (όταν αυτό είναι βέβαια δυνατό) από την αρχή έως το τέλος και όχι αποσπασματικά σημεία. Θεωρώ πως έτσι υπάρχει συνέχεια και φυσικότητα στην ερμηνεία ενώ και το μετέπειτα editing έχει σαφέστατα πιο καλά αποτελέσματα. Η λογική του διαρκούς punch in δεν είναι η καλύτερη λύση στην φωνή ειδικά όταν προέχει η ερμηνεία. Με 3-4 ολοκληρωμένα take είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα έχουμε την δυνατότητα να φτιάξουμε μετά ένα ιδανικό.

      - Θεωρώ ως βασικότερο παράγωντα για ένα επιτυχημένο vocal session την δημιουργία και διατήρηση της σωστής ατμόσφαιρας και ψυχολογίας του τραγουδιστή.

      - Προσπαθώ σχεδόν πάντα να κατευθήνω την κίνηση και θέση του τραγουδιστή έτσι ώστε να μπορώ να πάρω το επιθυμητό συχνοτικό και δυναμικό αποτέλεσμα.

      - Πολλές φορές και ειδικά , άπειροι "στουντιακά" τραγουδιστές αντιμετωπίζουν τονικές δυσκολίες εξ αιτίας των ακουστικών (ειδικά κλειστού τύπου).Μια απλή και καλή λύση είναι να βγάζουν το ένα ακουστικό τόσο ώστε να τους επιτρέπει να ακούν και φυσικά την φωνή τους κάτι που τους βοηθάει στο να την ελέγχουν καλύτερα.

      - Πολλές φορές και ειδικά σε πιο "σκληρά" ιδιώματα οι τραγουδιστές αισθάνονται άβολα χωρίς την άμεση φυσική επαφή με το μικρόφωνο....η πιο απλή και αποδοτική λύση τις περισσότερες φορές είναι κάποια βάση μικροφώνου ή ένα dummy mic που θα τους "λύσει τα χέρια" και βέβαια και την "γλώσσα".

      - Προσπαθώ να δημιουργήσω ένα ολοκληρωμένο ηχητικά vocal take καθώς ειδικά σε ότι αφορά την φωνή το βλακώδες ρητό "we'll fix it in the mix" πάει περίπατο. Από την άλλη πλευρά επιστρέφω και πάλι στην αρχή (τοποθέτηση, επιλογή μικροφώνου κλπ) αν διαπιστώσωότι χρειάζεται ιδιαίτερη παρεμβατικότητα για να φτάσουμεκοντά στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

      - Θεωρώ πως το compression αποτελεί βασικό και ουσιαστικό εργαλείο στην δημιουργία ενός καλού vocal track, αν και θεωρώ βασική την δυνατότητα επιλογής του κατάλληλου ανά περίσταση character compressor. Προσωπικά το βλέπω τόσο σαν ένα μέσο επέμβασης στην δυναμική περιοχή όσο (και ίσως περισσότερο) ως ένα sound shaping εργαλείο.

      - Προσπαθώ να επικεντρώνω πρωτίστως στην ερμηνεία και λιγώτερο σε δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες όπως κάποιο ελαφρύ detuning ή κάποιος παρατονισμός...πολλά από αυτά διορθώνονται ενώ η κακή ερμηνεία όχι. Αυτό βέβαια προυποθέτει ένα περιβάλλον κατ'αρχάς απαλαγμένο από οποιοδηποτε τεχνικό πρόβλημα.

      Φυσικά υπάρχουν χιλιάδες πράγματα και λεπτομέρειες που θα μπορούσα να γράψω αλλά το νόημα είναι μάλλον ο καθένας να διευρύνει λίγο τους ορίζοντες του και να πειραματιστεί παρά να φτιάξω έναν μακρύ και βαρετό κατάλογο με tips & tricks που ούτως ή άλλως θα πρέπει να εξατομικευτούν για να καταστούν χρήσιμα.  
    • nikodemos
      Ημ/νία: 18:30 - 20/06/09 Εισαγωγή: Σε ένα ιδεατό-θεωρητικό περιβάλλον , τα 2 προηγούμενα στάδια θα μπορούσαν να αποτελούν την εγγύηση ενός πετυχημένου αποτελέσματος. Επειδή όμως σχεδόν τίποτα δεν παραμένει σταθερό σε μια μίξη, ας ρίξουμε μια ματιά στις πιο συνηθισμένες προσεγγίσεις σε ότι αφορά την φωνή. Αν υποθέσουμε ότι έχουμε κάνει σωστές και πετυχημένες επιλογές στα προηγούμενα στάδια της ηχογράφησης τότε εδώ πλέον τα πράγματα θα είναι σχετικά απλά...και αντίστροφα βέβαια, αν φτάσουμε στην μίξη έχωντας συσσωρευμένα προβλήματα από τα προηγούμενα στάδια τότε τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα και πιθανότατα σε κάποιες περιπτώσεις μη αναστρέψιμα.

      Ας δούμε μερικά από τα βασικότερα και πιο συνηθισμένα στάδια επεξεργασίας ενός φωνητικού track κατά την μίξη.

      editing
      Πολλές φορές η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου φωνητικού track αποτελεί στην ουσία την συρραφή πολλών διαφορετικών takes. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή τόσο στα σημεία στα οποία ενώνωνται τα διαφορετικά takes μεταξύ τους όσο και στις τυχόν διαφορές έντασης αλλά και χροιάς που μπορεί να υπάρχουν. Επίσης σε αυτό το στάδιο της επεξεργασίας εντάσεται το "καθάρισμα" από περιττούς θορύβους όπως ανάσες, headphones leak κλπ κλπ Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί τόσο στο να μην αφήσουμε πράγματα που είναι ενοχλητικά όσο και στο να μην "πετσοκόψουμε" το track κάνωντας το να ακούγεται αφύσικο και "ψεύτικο". Τέλος και στα πλαίσια της δημιουργίας ενός ιδανικού track μπορούμε να εξετάσουμε και τον διαχωρισμό ενός ενιαίου take σε επιμέρους tracks αν κάτι τέτοιο βοηθάει την όλη διαδικασία (πχ κουπλέ, ρεφραίν, γέφυρα κλπ κλπ).

      levelling/panning
      Εδώ βέβαια μιλάμεγια την θέση της φωνής τόσο ως ένταση/αναλογία μέσα στο κομμάτι όσο και ως στερεοφωνική θέση. Και οι δύο αυτές παράμετροι δεν είναι υποχρεωτικό να είναι στατικές ούτε πρέπει να ακολουθούν κάποια υποχρεωτική και "αλάνθαστη" οδό. Αντίθετα θα πρέπει πάντα να έχουμε στο μυαλό μας τι είναι αυτό που εξυπηρετεί το κομμάτι συνολικά. Μπορούμε να επιλέξουμε την χρήση ή/και τον διαχωρισμό του φωνητικού track σε επιμέρους κανάλια ώστε να είναι πιο απλά προσβάσιμη και επιλέξιμη η ανα σημείο επεξεργασία. Συμπληρωματικά σε αυτό μπορούμε να πειραματιστούμε με το routing & busing αυτών των επιμέρους tracks καθώς και με την (σε κάποιο στάδιο) κοινή επεξεργασία τους που πολύ πιθανόν να βοηθήσει στην δημιουργία μιας ομογενοποιημένης και ισσοροπημένης αίσθησης της φωνής συνολικά (πχ ένα κοινό bus compression ή eq setting).

      compression
      Οι δυναμικοί επεξεργαστές είναι πολύ συχνά αναπόσπαστα κομμάτια της επεξεργασίας φωνής κατά την μίξη. Γενικά μπορούν είτε να προσθέσουν/βελτιώσουν την ροή και την χροιά ενός vocal track είτε πολύ εύκολα να το καταστρέψουν. Θα πρέπει λοιπόν να είμαστε πολύ προσεκτικοί με το πως, πόσο, πότε και γιατί. Πολλοί ηχολήπτες και ανάμεσα τους και εγώ χρησιμοποιούν πολλά διαφορετικά compression stages σε συνδυασμό με ένα κάπως πιο πολύπλοκο routing-busing το οποίο μας δίνει την δυνατότητα να εκμεταλευτούμε στο έπακρο τα πλεονεκτήματα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε επεξεργαστή κατά βούληση όχι μόνο ως gain reduction αλλά σαν sound shaping εργαλείο πολύ συχνά υποκαθιστώντας πλήρως το eq. Γενικά η χρήση του compression αποτελεί τεράστιο κεφάλαιο που λίγο δύσκολα μπορεί να αναλυθεί σε μερικές σελίδες και φυσικά αποτελεί ένα από τα πιο υποκειμενικά επεξεργαστικά στάδια σε ότι αφορά την προσέγγιση και το προσδωκόμενο αποτέλεσμα. Προσωπικά αυτό που σε πολύ γενικές γραμμές προσπαθώ να πετύχω στην επεξεργασία της φωνής είναι η δημιουργία ενός "συμπαγούς" αλλά ταυτόχρονα "ζωντανού" και δυναμικού track στο οποίο θα αναδυκνείοντε όλες οι επιθυμητές λεπτομέρειες τόσο στην χροιά όσο και στην έκφραση / ερμηνεία χωρίς αυτό να παρενοχλεί την θέση του μέσα στο κομμάτι αναλογικά με τα υπόλοιπα tracks. Έτσι μέσω του δημιουργικού compression μπορούμε όχι απλώς να ελέγξουμε την δυναμική κίνηση μιας φωνής αλλά και να την διευρύνουμε (σαν αίσθηση βέβαια) και φυσικά να αναδείξουμε ιδιαίτερα σημεία τόσο συχνοτικά (πχ το χαμηλοσυχνοτικό περιεχόμενο μιας απαλής φωνής) όσο και εκφραστικά (πχ τις καταλήξεις/σβησίματα, τον "αέρα", το βιμπράτο).

      eq
      Η ισσοστάθμιση όπως έχουμε πει πολλές φορές μπορεί να είναι ένα πολύ δημιουργικό αλλά και κάποιες φορές καταστροφικό εργαλείο. Η φωνή και ειδικά στην μίξη είναι ένας τομέας ιδιαίτερα ευαίσθητος στην ισσοστάθμιση...προσωπικά προτιμώ να χρησιμοποιώ το eq για subtle αισθητικές ή επιδιορθωτικές παρεμβάσεις και κάποιες φορές για την απόδοση της ιδιαίτρης χροιάς μιας υλοποίησης. Επαναλαμβάνω πως αν κάποιος πιστεύει πως μέσω της ισσοστάθμισης μπορεί να "διορθώσει" μια κακή ηχογράφηση στην μίξη, μάλλον πλανάται πλάνη οικτράν...Η ισσοστάθμιση λοιπόν δίνει κατ'αρχάς την δυνατότητα να "επαναφέρουμε" την αρχική αίσθηση που είχαμε για την φωνή πριν προχωρήσει η διαδικασία της μίξης. Είναι πολύ χαρακτηριστικό όσο προχωράει μια μίξη, πράγματα που θεωρούσαμε πως συχνοτικά είναι ιδανικά να μοιάζουν όλο και πιο "θολά"....μπορούμε λοιπόν είτε προσθέτωντας λίγο από αυτό που μας λείπει είτε αφαιρώντας λίγο από αυτό που περισσεύει να επαναφέρουμε την ιδανική αίσθηση που είχαμε στο tracking ...να ξαναφέρουμε δηλαδή την συχνοτική ισσοροπία. Στην φωνή συνήθως τα προβλήματα αυτού του είδους έχουν να κάνουν με την έλειψη "αέρα" στα ψηλά ή αντίστροφα με την υπερβολική ή "χαλαρή" παρουσία των χαμηλών μεσαίων, καταστάσεις που επιδεινώνονται και από επεξεργαστικά στάδια που τυχόν προηγήθηκαν όπως το compression.
      Φυσικά υπάρχει και η ιδιαίτερα παρεμβατική δημιουργική πλευρά της ισσοστάθμισης αλλά όπως και στην δυναμική επεξεργασία, είναι η προσωπική αντίληψη και αισθητική που καθορίζει την εκάστοτε προσέγγιση και όχι κάποιος κανόνας.

      reverberation/spatial effects/time domain effects
      Τις περισσότερες φορές θεωρούμε σχεδόν ως δεδομένο την χρήση κάποιου επεξεργαστή αυτού του είδους στην φωνή, θα πρέπει να καταλάβουμε όμως πως στην πραγματικότητα τίποτα δεν θα πρέπει να είναι δεδομένο. Αντίθετα σχεδόν πάντα το πρώτο στοιχείο που προδίδει μια κάκιστη μίξη είναι η κακή χρήση (συνήθως κακών) επεξεργαστών reverb/delay.
      Κατ'αρχάς λοιπόν θα πρέπει να καταλάβουμε ποιός είναι ο ρόλος τους. Ο ρόλος τους είναι διπλός, αφ'ενός η δημιουργία ενός πειστικού και φυσικού περιβάλλοντος χώρου για την φωνή ώστε να αντισταθμίσει την πιθανή dry/close micing ηχογράφηση (κάτι που βέβαια δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει) και αφ'ετέρου η δημιουργία πιο παρμβατικών δημιουργικών καταστάσεων χωρίς κατ'ανάγκη να υπάρχει κάποια συσχέτιση και εξάρτηση από το ρεαλιστικό περιβάλλον ή και το υπόλοιπο κομμάτι. Σε ότι αφορά το δεύτερο μέρος όπως και στα προηγούμενα επεξεργαστικά στάδια, κυριάρχος παράγωντας είναι η προσωπική μας αντίληψη και αισθητική. Σε ότι όμως αφορά το πρώτο σκέλος είναι απαραίτητη τόσο η γνώση όσο και ο εξοπλισμός για να πετύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Και όταν λέω γνώση εννοώ τόσο την γνώση της ακουστικής συμπεριφοράς της πηγής και του υποθετικού περιβάλλοντα χώρου που θέλουμε να δημιουργήσουμε όσο και η τεχνογνωσία που απαιτείται για την μεταφορά αυτής της γνώσης μέσα σε ένα ηλεκτρονικό μοντέλο κάποιου επεξεργαστή.
      Αν και η προσωπική αντίληψη και γούστο είναι όπως είπα καθοριστικοί παράγωντες εν τούτοις πάντα θα πρέπει σε αυτό το είδος της επεξεργασίας να λαμβάνουμε υπ'όψη παράγωντες όπως το τέμπο του κομματιού, το μέτρο, η συνολική στερεοφωνική εικόνα και τοποθέτηση των tracks, οι αντίστοιχες επιλογές μας στα υπόλοιπα tracks (δηλαδή να υπάρχει μια αντισοιχία ή ακολουθία και η αίσθηση της συνοχής) κλπ κλπ κλπ

      Pitch control
      Εδώ βέβαια αναφερόμαστε στον τονικό έλεγχο της φωνής, στην δυνατότητα δηλαδή που μπορεί να έχουμε στο να διορθώσουμε τονικές ατέλειες. Αν και προσωπικά θεωρώ πως δεν έχει και πολύ νόημα το να προσπαθούμε να κάνουμε την καρακάξα αηδόνι, εν τούτοις είναι πολύ χρήσιμο το να μπορούμε να επέμβουμε επιδιορθωτικά στο intonation ενός κατά τα άλλα εξαιρετικού take....είναι άλλωστε κάτι που μαλλον συμβαδίζει τόσο με τα ολοένα και μικροτερα μπάτζετ όσο και με τους ολοένα και πιο γρήγορους ρυθμούς παραγωγής  
      Πέρα από τις παραπάνω σκέψεις εφαρμογές όπως το melodyne μπορεούν να έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα με συνετή χρήση όχι μόνο στο απόλυτο intonation αλλά και σε άλλες παραμέτρους όπως ο έλεγχος του vibrato σε καταλήξεις, το τονικό transient ανάμεσα σε κοντινούς τονικά φθόγγους κλπ κλπ


      Σε όλα τα παραπάνω επεξεργαστικά στάδια ξεχωριστή σημασία έχει η δυνατότητα να αυτοματοποιήσουμε την μεταβολή κάποιων ρυθμίσεων μέσα στην πορεία του κομματιού.

      Θα ήθελα τέλος να αναφερθώ σε ένα ξεχωριστό κομμάτι επεξεργασίας που όπως και το reverb αποτελούν ένα από τα πιο ηχηρά συστατικά μιας ΚΑΚΗΣ μίξης....μιλάω βέβαια για το de essing, ή ακόμη καλύτερα για την ευκολία με την οποία προσφέυγουν στην χρήση (και κατάχρηση του) οι (πιο άπειροι) ηχολήπτες παγκοσμίως. Προσωπικά θεωρώ το υπερβολικό (κάτι που συμβαίνει στο 90% των περιπτώσεων) de essing ως ότι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μια φωνή κατά την μίξη. Δεν έχει σημασία αν αυτό γίνεται μέσω level automation, eq driven compression ή κάποιου dedicated de essing αλγόριθμου, η ουσία είναι το αποτέλεσμα...και το αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές είναι αφύσικο, ενοχλητικό και κουραστικό. Θα πρέπει επιτέλους να καταλάβουμε πως μια έντονη συριστικά φωνή μπορεί να διορθωθεί (ΑΝ είναι επιθυμητό κάτι τέτοιο) μόνο μέσω της επιλογής και τοποθέτησης του μικροφώνου και όχι εκ των υστέρων...τουλάχιστον όχι χωρίς ενοχλητικά artifacts.

      γκουντ λακ!!!
×
×
  • Δημοσιεύστε κάτι...

Τα cookies

Τοποθετήθηκαν cookies στην συσκευή σας για να είναι πιο εύκολη η περιήγηση στην σελίδα. Μπορείτε να τα ρυθμίσετε, διαφορετικά θεωρούμε πως είναι OK να συνεχίσετε. Πολιτική απορρήτου